کانی‌شناسی و زمین‌شیمی عناصر خاکی کمیاب نهشته فسفات جیرود در دره شمشک، شمال‌ تهران

نهشته فسفات جیرود در 45 کیلومتری شمال شهر تهران، در بخش مرکزی پهنه زمین‌شناختی- ساختاری البرز قرار گرفته است. این نهشته در سازند جیرود جای دارد که یکی از میزبان‌های مهم فسفات در ایران است. افق فسفاتی شامل چندین لایه ماسه‌سنگی فسفاتی است که در یک واحد شیلی متورق سیاه رنگ جای گرفته است. نتایج حاصل از مطالعات میکروسکوپی نشان می‌دهند که افق‌های فسفاتی سازند جیرود کانی‌شناسی ساده‌ای دارند. آپاتیت و کوارتز کانی‌های اصلی سازنده این افق‌ها و کانی‌های فرعی شامل کلسیت، دولومیت، پیریت، اکسیدهای آهن و کانی‌های رسی هستند. نمونه‌های فسفات گرد‌آوری شده دارای الگوهای REE، مقدار کل REE و نسبت‌های عنصری تقریباً یکسانی هستند که نشان می‌دهد فرایندهای مشابهی در تشکیل آنها مؤثر بوده‌اند. میانگین مقدار کل REE نمونه‌های فسفات معدن جیرود از میانگین آب‌های اقیانوسی بسیار بیشتر است. الگوهای REE بهنجار شده نمونه‌های فسفات جیرود، تفریق و غنی‌شدگی LREE نسبت به HREE نشان می‌دهند. فسفات جیرود بدون بی‌هنجاری Ce است. بررسی الگوی بهنجار شده REE نسبت به کندریت نشان‌دهنده شرایط احیایی رسوب‌گذاری فسفات است. الگوی بهنجار شده REE نسبت به میانگین شیل‌های پساآرکئن (PAAS) نمونه‌های فسفات جیرود، الگوی تقریباً محدب همراه با بی‌هنجاری Eu متوسط مثبت نشان می‌دهد که وجود یک محیط رسوبی بی‌اکسیژن یا محیط دیاژنزی (احیا کننده سولفات) را برای تشکیل این فسفات‌ها پیشنهاد می‌کند.