کاربست قوانین معاملات اسلامی در نظام قراردادهای بازار سرمایه ایران

چکیده مهم­ترین هدف این پژوهش مطالعه دربارۀ به­کارگیری قواعد معاملات اسلامی در قرارداد­های بازار سرمایۀ ایران توسط کنشگران (کلیه افراد حقیقی و حقوقی که در بورس اوراق بهادار فعالیت اقتصادی دارند) بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. در این راستا، بر اساس چهار نظریه از قواعد معاملات اسلامی تحت عناوین قواعد لاضرر، اکل مال به باطل، غرر و ربا و فروض اساسی اسلامی در معاملات کنشگران بازار سرمایه مورد آزمون قرارگرفت. در تحلیل داده‌ها از روش آزمون مکرر استفاده شده و نتایج به دست آمده نشان می­دهد که بین میزان دخالت ضوابط چهارگانه فقهی در معاملات بازار سرمایه، سرمایه‌گذاران و آگاهی سرمایه‏گذاران از این چهار قاعده، هیچ رابطۀ معناداری وجود ندارد. از مصاحبه­های مکمل نیمه ساختاریافته نیز چنین استنباط می­گردد که هنگامی که کمیتۀ فقهی مجربی بر معاملات بازار سرمایۀ سرمایه‌گذاران نظارت می­کند کنشگران ساختار معاملات را اسلامی و شرعی مفروض پنداشته، مستقیماً به اسلامی بودن یا نبودن آن توجهی نمی­کنند.