چالش ها و فرصت های حضور اتباع افغانستان و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بعد از طالبان

پدیده مهاجرت در ایران، در کنار ایجاد فرصت در حوزه تبادلات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، مشکلاتی از قبیل عدم توازن جمعیتی، افزایش بیکاری و بروز ناامنی را نیز بدنبال داشته است. ایران از سال 1358 تاکنون، تقریباً به طور دائم میزبان حداقل دو میلیون اتباع خارجی و در دوره‌هایی حتی بیش از چهار میلیون نفر، که غالب آن ها از افغانستان هستند، بوده است. در راستای دستیابی به هدف پژوهش سئوال اصلی تحقیق اینست که حضور اتباع افغانستان چه فرصت‌ها و چالش‌هایی را در حوزه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته است؟ در این خصوص، این فرضیه را می‌توان مطرح نمود که حضور اتباع افغانستان بدون مدرک در ایران چالش‌هایی در حوزه‌های مختلف از جمله گسترش قاچاق مواد مخدر و بزهکاری و افزایش آسیب‌های اجتماعی بدنبال داشته است که همگی به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر امنیت ملی اثرگذار بوده‌اند. اما حضور نظام‌مند اتباع افغانستان فرصت‌های گوناگونی در بخش‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی از قبیل ایجاد شرایط نفوذ و تأثیر در نخبگان و ساختار قدرت سیاسی افغانستان، ارتقاء قدرت چانه‌زنی ایران در سطح بین‌المللی، و استفاده از کارگر ارزان قیمت در بُعد اقتصادی را درپی داشته است. همچنین نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد قوانین موجود و تشکیلات اداری فعلی آن چنان که باید نتوانسته است پاسخ‌گوی خیل عظیم اتباع افغانستانی در کشور بوده و تعدد مراکز قدرت باعث شده از پتانسیل‌های مثبت حضور این اتباع نتوان آنچنان که شایسته است بهره‌مند شده و چالش‌های گوناگونی را در عرصه امنیتی بدنبال داشته است.