پیوندهای تاریخی- فرهنگی ایران و جنوب شرقی آسیا: واژه‌های فارسی دخیل در زبان ملایو

چکیده روابط تاریخی کشورمان با جنوب شرقی آسیا دارای قدمت طولانی است که از طریق جادة ابریشم و راه دریایی (ادویه) در مسیر به هند، جنوب شرقی آسیا و چین موجب گفتگوی عمیق در مناسبات تاجرانی و فرهنگی شده است. قدمت روابط به دورة اشکانیان (250 سال ق.م ) می­رسد که آیین زرتشت به وسیلة بازرگانان ایرانی انتشار یافت. پس از اسلام، سابقة تحکیم روابط به قرن اول یا حداقل قرن سوم ه.ق می رسد که اوج آن قرون 14 تا 19م. است.آیا واژه­های فارسی دخیل در زبان ملایو یکی از شواهد قدمت روابط است؟ با استفاده از فرهنگ­نامه­های رسمی ملایو و اندونزیایی و مقایسة واژه­ها با کلمات فارسی و بررسی تحقیقات محققان اندونزیایی، مالزیایی و اروپایی از ابعاد دستوری، تلفظی، معنایی، کاربردی، اصطلاحات و ضرب المثل­ها به این نتیجه می­رسیم که اوج روابط و تعاملات قرون 14 تا 9 م. بوده است. غفلت از دورة 250 سال قبل از میلاد تا قرن 14 جایز نیست؛ آغاز تعاملات زبانی به قبل از اسلام و حداقل به دورة ساسانیان می­رسد. با ورود اسلام، این تعاملات عمیق­تر شد؛ چرا که در نتیجة تعاملات پادشاهان ایرانی و مردم با اعراب، فارسی بر زبان عربی تأثیر بسیار گذاشت. حدود 400 واژة فارسی دخیل در زبان ملایو شناسایی شده است. در مقایسة واژه­ای رایج و ادبی ملایو و فارسی، تعداد 50 واژة فارسی در خزانه لغات زبان ملایو به بخش ادبی منتقل شده و از رایج بودن واژه های فارسی در زبان ملایو به تعداد 100 واژه کاسته شده است. حضور بیش از 280 واژه عربی دخیل در زبان ملایو متأثر از «ت» فارسی، «ی»نسبت و مشدد و کثرت استعمال و بیش از 50 نام ایرانی رایج ، نمایشگر عمق روابط ایران با منطقه است. حضور بیش از 143 واژه در بخش تاجرانت و مرتبط با مواد موجود در طبیعت و بیش از 128 واژه در امور مذهبی و حکومتی اهمیت امور بازرگانی و حکومتی و قدمت روابط بازرگانان و علما و پادشاهان و مردم منطقه قبل و بعد از اسلام را نشان می­دهد.در این راستا، ضرورت توجه به این دینامیسم زبانی و توسعه و تعمیق آن - به ویژه با عنایت به اینکه نیمی از واژه­های دخیل فارسی هنوز رایج هستند - موجب گسترش روابط و پیوندهای کشورمان با منطقة جنوب شرقی آسیا می‌گردد.