پیش‌بینی تغییر کاربری اراضی و پوشش زمین با بهره گیری از داده‌های ماهواره‌ای و مدل زنجیره‌ای مارکوف (بررسی موردی: حوضة دویرج، استان ایلام)

پوشش سطح زمین و کاربری آن به دلیلی فعالیت‌های انسانی دست‌خوش تغییر و تحول زیادی می‌شود. شناسایی و کشف این تغییرات می‌تواند به مدیران و برنامه‌ریزان کمک‌کند تا نیروهای مؤثر در ایجاد این تغییرات را شناسایی‌کرده و از آن در سطوح مختلف برنامه‌ریزی استفاده کنند. بررسی مقدار تغیر و تخریب منابع در سال‌های گذشته و امکان‌سنجی و پیش‌بینی این تغییرات در سال‌های آینده می‌تواند در برنامه‌ریزی و استفاده بهینه از منابع و کنترل و مهار تغییرات غیراصولی در آینده، نقش قابل توجهی داشته باشد. روش‌های متنوعی برای پیش‌بینی تغییرات پوشش و کاربری اراضی وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به مدل زنجیره‌ای مارکوف اشاره کرد. در این پژوهش با بهره گیری از داده‌های ماهواره لندست، سنجده (1364) TM و (1379 و 1386)  ETM+ و اطلاعات جانبی و مدل زنجیره‌ای مارکوف، تغییرکاربری اراضی و پوشش زمین طی 22 سال در منطقه دویرج استان ایلام بررسی شده ‌است. پس از انجام تصحیحات لازم بر روی تصاویر ماهواره‌ای و انجام بازدیدهای میدانی، طبقات مختلف کاربری اراضی تعریف و نمونه‌های آموزشی انتخاب و نتایج حاصل از ارزیابی دقت طبقه‌بندی‌ها با بهره گیری از ضریب کاپا به دست آمده است. نتایج حاکی از کاهش وسعت پوشش جنگلی و مراتع متوسط حوضه (به ‌ترتیب 9/2 و 07/17 درصد) و روند افزایشی کاربری مرتع فقیر، کشاورزی، اراضی مسکونی و اراضی بایر (به ترتیب 17/9، 96/2، 40/0 و 44/7 درصد) که بیانگر تخریب کلی در منطقه و جایگزینی کاربری‌های ضعیف‌تر در منطقه است. در پایان با بهره گیری از مدل مارکوف وضعیت طبقه‌‌های کاربری اراضی 14 سال آینده (سال1400) مورد پیش‌بینی قرار گرفت. نتایج حاصل از ماتریس پیش‌بینی تغییرات بر مبنای نقشه‌های سال‌های 1379 و1386 نشان داد که در فاصلة زمانی 1400-1386، احتمال می‌رود 62% جنگل، 38% مرتع متوسط، 64% مرتع فقیر، 72% کشاورزی، 69% اراضی مسکونی و 76% اراضی بایر بدون تغییر باقی بمانند، که مرتع متوسط دارای بالاترین پایداری و از طرف دیگر مرتع فقیر کمترین پایداری را خواهند داشت. نقشه‏های کاربری شبیه‌سازی شده توسط مدل مارکوف می‌توانند به عنوان سیستم هشداریبرای پیامدها و تأثیرات آینده تغییرات کاربری به خدمت گرفته شود.