پهنه بندی و تحلیل فضایی حساسیت مخاطرات چهارگانه محیطی زمین لغزش، سیل، زلزله و فرونشست موردپژوهی: مناطق 22 گانه شهر تهران

رفتارهای طبیعی محیط زندگی بشر در جایی که سکونتگاه‌ها بدون شناخت و مطالعه‌ این رفتارها احداث شده، مخاطرات نام گرفته‌اند. شهر و توسعه‌‌ زیرساخت‌های آن در تأمین امنیت و نیازهای گوناگون بشری از کلیدی‌ترین محورهای توسعه زندگی اجتماعی است. از سوی دیگر مطالعه‌ انتزاعی رفتارهای طبیعت در قالب بررسی سیل، زلزله، زمین‌لغزش و فرونشست همواره تصمیم‌گیری‌های مدیریتی را دشوار نموده، به‌طوری که دوری از عوامل تشدیدکننده‌ یک مخاطره باعث نزدیکی به مخاطره‌ دیگر شده است. یکی از روش‌های جبری مرسوم روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) است که به‌عنوان یک روش ارزیابی وزنی با ترکیب فاکتور‌های کمّی و کیفی به ارزیابی سناریوهای مختلف و انتخاب بهترین گزینه می‌پردازد. روش تحلیل سلسله‌مراتبی به‌عنوان یکی از روش‌های تصمیم‌گیری چند‌معیاره با بررسی اثرات فاکتور‌های مختلف در تقابل با یکدیگر زمینه را برای انجام تحلیل‌های مکانی کاربردی فراهم آورده است. لذا این پژوهش با هدف پهنه‌بندی جامع و یکپارچه‌‌ مخاطراتی مانند سیل، زلزله، زمین‌لغزش و فرونشست، به شناخت، ارزیابی و تنظیم یافته‌ها در قالب یک نقشه‌ جامع حساسیت این رفتارها با عنوان مخاطرات چهارگانه‌ محیطی در محدوده مناطق بیست و دوگانه شهر تهران پرداخته است. روش تحقیق از نوع کمی-تحلیلی است و همه عوامل مؤثر در وقوع هر یک از مخاطرات شناسایی و در محیط ArcGIS رقومی‌سازی و با استفاده از روش نسبت فراوانی مدل‌سازی شده است. سپس هر یک از چهار نقشه‌ حساسیت به روش فازی ترکیب و نقشه‌ حساسیت نهایی در قالب پنج کلاس حساسیت خیلی‌زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی‌کم طبقه‌بندی و بصورت نقشه و جدول استخراج و ارائه شده است. نتایج نهایی این پژوهش نشان می‌دهد که از میان مناطق 22 گانه شهر تهران، مناطق 1، 3، 18، 5 و 4 در زمینه مخاطرات چهارگانه مذکور حساسیت بالاتری نسبت به بقیه مناطق دارند و مناطق 9، 10، 11، 12 و 17 حساسیت کمتری دارند لذا پیشنهاد می‌شود با اولویت‌بندی پهنه‌های پرخطر، فرآیند مقاوم‌سازی و استاندارد کردن تأسیسات و زیرساخت‌های موجود اجرا شود. در خصوص احداث و توسعه زیرساخت‌ها و تأسیسات جدید نیز با اعمال محدودیت‌ یا صادر نکردن مجوز ساخت وساز از بروز و تشدید این مخاطرات طبیعی در محدوده‌های پرخطر جلوگیری به عمل آید.