پهنه بندی خطر زمین‌لغزش بر اساس فرایند سلسله مراتبی-فازی (FAHP) و تجزیه‌وتحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره (مطالعه موردی: حوزه رودخانه ماربر)

Authors

  • احمد احمدی دانشیار گروه مهندسی آب و محیط زیست، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
  • بهناز بیگدلی استادیار گروه ژئوتکنیک، راه و نقشه برداری، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
  • محمدرضا سجادی دانشجوی کارشناسی ارشد سازه های هیدرولیکی، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
Abstract:

پیشینه و هدف زمین‌لغزش به‌عنوان یک حادثه مهیب می ­تواند موجب آسیب رساندن به انسان، از دست دادن زندگی، زیان اقتصادی و از بین بردن میراث فرهنگی و طبیعی شود. درحالی‌که نیاز به روشی برای پیش ­بینی مستقیم محل وقوع زمین‌لغزش احساس می ­شود و در حال حاضر امکان پیش ­بینی مستقیم وجود ندارد، پهنه ­بندی خطر زمین‌لغزش می‌تواند روش غیرمستقیم مناسبی برای پاسخ به این نیاز باشد. هدف از این مطالعه پهنه ‌بندی خطر زمین‌لغزش در حوزه رودخانه ماربر در محدوده سمیرم استان اصفهان با استفاده از ادغام داده در ترکیب با روش­­ های تحلیل سلسله مراتبی است. مواد و روش­ ها در مرحله اول، اطلاعات مربوط به منطقه جمع‌آوری و لایه­ های اطلاعاتی در فضای سیستم اطلاعات جغرافیایی فراهم گردید. سپس با استفاده از دو روش تحلیل سلسله مراتبی فازی و غیر فازی و با قضاوت کارشناسان، لایه ­ها و زیر لایه‌ها وزن­دهی شدند. از دو روش همپوشانی وزن ­دار و همپوشانی فازی برای پهنه‌بندی نتایج تحلیل­ های سلسله مراتبی فازی و غیرفازی استفاده شد. ترکیب دو روش تحلیل سلسله مراتبی و دو روش همپوشانی باعث ایجاد چهار نقشه پهنه ­بندی برای منطقه موردنظر شد. ابزار همپوشانی فازی امکان تجزیه‌وتحلیل احتمال وقوع پدیده متعلق به چندین مجموعه را در تحلیل همپوشانی چند معیاره فراهم می‌کند. نه‌تنها همپوشانی فازی اعضای تأثیرگذار در وقوع یک پدیده را تعیین می­کند، بلکه روابط بین عضویت چند مجموعه را تجزیه‌وتحلیل می‌کند. همپوشانی وزنی نیز یکی از روش‌های مورداستفاده برای تجزیه ‌و تحلیل‌های همپوشانی برای پاسخ به سؤالات چند معیاری مانند انتخاب محل و مدل مناسب است. که این روش مقادیر موجود در رسترهای ورودی را به یک مقیاس ارزیابی مشترک ازنظر مناسب بودن یا اولویت، ریسک و یا مقیاس مناسب یکسان‌سازی می­کند و مقادیر سلول هر یک از ردیف ورودی را با توجه به اهمیت رسترها افزایش می­دهد. همچنین مقادیر حاصل سلول را باهم ترکیب می­کند تا رستر خروجی تولید کند. در ادامه پس از ایجاد چهار نتیجه پهنه‌بندی از مفهوم ادغام تصمیم‌ گیری‌ها برای تلفیق نتایج و ایجاد نتیجه نهایی استفاده می­­شود. ادغام تصمیم‌ گیری‌ها یا در حالت کلی ادغام یا تلفیق داده، تصمیم‌ گیری‌های مختلف حاصل از روش‌ها یا داده­های متفاوت را باهم ترکیب یا تلفیق می ­کند تا درنهایت تصمیم ‌گیری­ را حاصل کند که هم دقت بیشتری دارد و هم اعتماد به آن بسیار بیشتر از نتیجه یک تصمیم‌ گیری انفرادی است. نتایج و بحث منطقه موردمطالعه در فاصله 60 کیلومتری از شهر سمیرم در حوزه رودخانه ماربر واقع‌شده است. به‌طورکلی عوامل مختلفی می ­توانند در ناپایداری شیب­ ها و فراهم کردن شرایط برای بروز زمین‌لغزش مؤثر باشند. از میان تمامی عوامل مؤثر، در این تحقیق هشت عامل شیب، جهت شیب، فاصله تا گسل، فاصله تا راه ­ها، فاصله تا زهکش، فاصله تا مناطق مسکونی، لیتولوژی و میزان بارش جهت بررسی بیشتر زمین‌لغزش انتخاب شدند. این لایه ­های مؤثر با استفاده از لایه­ های اطلاعاتی مدل رقومی ارتفاعی، خطوط گسل، موقعیت راه ­ها، موقعیت آبراهه­ ها، موقعیت مناطق مسکونی، لیتولوژی و ایستگاه ­های سینوپتیک منطقه به دست آمد. مدل رقومی ارتفاعی منطقه با اندازه پیکسل 30 متر از سایت USGS تهیه ‌شد. با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی منطقه و در فضای GIS، نقشه‌های شیب و جهت شیب در 5 کلاس تولید گردید. نقشه گسل­ های منطقه از نقشه زمین‌شناسی  1:100000 سازمان زمین­ شناسی کشور تهیه‌ شد. سپس در محیط ArcGIS و به کمک ابزار فاصله اقلیدسی لایه فاصله تا گسل ایجاد و با توجه به میزان فاصله هر نقطه تا گسل ­ها، لایه نهایی فاصله تا گسل در 5 گروه کلاس­ بندی شد. همچنین برای تهیه نقشه میزان بارش محدوده مورد مطالعه از میانگین اطلاعات بارش سازمان هواشناسی کشور در 10 سال اخیر در 19 ایستگاه اطراف ناحیه مورد مطالعه استفاده شد. سپس با توجه به میزان بارش، فاصله میان ۱۹ ایستگاه هواشناسی به 5 گروه تقسیم ­بندی گردید. منطقه مورد مطالعه در قسمت بارندگی زیاد و بسیار زیاد قرارگرفته است. نقشه راه ­های منطقه از نقشه 1:25000 سازمان نقشه‌برداری کشور برای ناحیه موردمطالعه تهیه‌ شد. برای مطالعه تأثیرات راه ­های محدوده موردمطالعه در ایجاد زمین‌لغزش نیاز به تولید نقشه فاصله­ تا راه­ها بود که این نقشه با استفاده از نقشه راه تهیه شد و فاصله هر نقطه تا راه­ ها در 5 گروه مشخص گردید. برای تهیه نقشه زهکش منطقه از نقشه ­های 1:25000 سازمان نقشه ‌برداری کشور برای ناحیه مورد تحقیق استفاده شد. جهت استفاده از لایه زهکش به‌عنوان یک‌لایه مؤثر، لایه فاصله تا زهکش در محیط ArcGIS و ابزار فاصله اقلیدسی تولید شد. درنهایت لایه فاصله تا زهکش در 5 گروه کلاس ­بندی شد. جهت بررسی مناطق مسکونی در پدیده زمین‌لغزش از نقشه­ های 1:25000 سازمان نقشه‌برداری کشور برای منطقه موردمطالعه استفاده شد. برای مشاهده تأثیر لایه مناطق مسکونی در وقوع زمین‌لغزش نیاز به تولید پهنه ­بندی فاصله تا مناطق مسکونی وجود داشت که این لایه در محیط ArcGIS و در پنج کلاس تولید شد.  برای بررسی تأثیر لیتولوژی در این منطقه از نقشه زمین ‌شناسی 1:100000 سازمان زمین ­شناسی کشور استفاده‌ شد. همچنین سنگ­ ها با توجه به جداول کانی‌شناسی به 2 گروه سنگ نرم و سنگ سخت تقسیم ­بندی شد. نتیجه ­گیری پهنه ­بندی با روش تحلیل سلسله مراتبی-همپوشانی وزن­دار، تحلیل سلسله مراتبی-همپوشانی فازی، تحلیل سلسله مراتبی فازی- همپوشانی وزن­دار و درنهایت تحلیل سلسله مراتبی فازی-همپوشانی فازی به ترتیب دارای دقت 80%، 86% و 75% و 88%  بود و پس از ادغام نتایج حاصل از این ۴ روش، دقت پهنه ­بندی به 90% افزایش یافت. مقایسه و صحت سنجی نتایج با نرخ پیش ‌بینی زمین ‌لغزش‌های تاریخی منطقه نشان داد رو ش­ های پهنه بندی، نتایج مناسبی داشتند اما درنهایت با ادغام اطلاعات، نتایج بهبود بیشتری یافتند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

پهنه بندی پتانسیل سیل خیزی حوزه آبریز باغان با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)

هدف از این تحقیق پهنه بندی پتانسیل سیل‌خیزی حوزه آبریز باغان به روش سلسله مراتبی فازی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می‌باشد. پس از شناسایی عوامل مؤثر در سیل­خیزی (شیب، مدل رقومی ارتفاع، لندفرم، سنگ‌شناسی، نفوذپذیری، کاربری اراضی، تراکم پوشش گیاهی، بارش، تراکم شبکه زهکشی، فاصله از آبراهه)، وزن هر کدام از معیارها و زیر معیارها با استفاده از مقایسات زوجی و نظرات کارشناسان، از روش تحل...

full text

صحت سنجی روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و رگرسیون چندمتغیره (mr) در پهنه بندی خطر زمین لغزش به کمک تکنیک gis (مطالعه موردی: حوضه رودخانه ماربر)

مجموعه ای از عوامل طبیعی و انسانی به وقوع خسارت های زیاد ناشی از زمین لغزش ها دامن زده است. یکی از راهکارهای مهم برای کاهش خسارت های ناشی از وقوع زمین لغزش ها، دوری جستن از این مناطق است. بدین منظور لازم است تا نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش نسبتاً دقیقی از بین روش های موجود برای این مناطق تهیه گردد. هدف این تحقیق آن است تا در مرحله نخست به کمک رابطه رگرسیونی چندمتغیره (mr)، اولویت نسبی (ارجحیت) ع...

full text

ایجاد بازخورد هوشمند برای رده بندی فرایند سلسله مراتبی چند معیاره فازی (مطالعه موردی: رتبه بندی نیروگاه ها)

روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) یکی از پرکاربردترین روش های تصمیم سازی چند معیاره می باشد. در این پایان نامه روش ahp فازی را بعنوان یک روش تصمیم سازی چند معیاره فازی (mcdm) توسعه می دهیم. جهت توسعه ahp فازی دو روش کلی بکار می بندیم. در روش اول از آلفا برش ها کمک می گیریم و در روش دوم ساختاری کلاسیک و ریاضی وار برای حل این مسائل ارائه می کنیم؛ سپس مسأله سازگاری را مورد بررسی قرار می دهیم و ی...

15 صفحه اول

پهنه بندی خطر سیلاب شهری با استفاده از gis و فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی (مطالعۀ موردی: تهران)

شتاب شهرنشینی و روند رو به گسترش گرمایش جهانی اهمیت پرداختن به مسئلة سیلاب های شهری را بیش از پیش نمایان می کند. تهران به تازگی تحت تأثیر سیلاب و خسارت های ناشی از آن قرار گرفته است. بارندگی با شدت بالا و رشد و توسعة بی رویة شهر و شبکة ناکارآمد زهکشی از دلایل اصلی این امر به شمار می روند. این تحقیق رویکرد کارآمدی را در ارزیابی خطر سیل تهران به کار می گیرد. هدف این مطالعه توسعة پهنه بندی خطر سیل...

full text

پهنه بندی پتانسیل سیل خیزی حوزه آبریز باغان با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (fahp)

هدف از این تحقیق پهنه بندی پتانسیل سیل خیزی حوزه آبریز باغان به روش سلسله مراتبی فازی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) می باشد. پس از شناسایی عوامل مؤثر در سیل­خیزی (شیب، مدل رقومی ارتفاع، لندفرم، سنگ شناسی، نفوذپذیری، کاربری اراضی، تراکم پوشش گیاهی، بارش، تراکم شبکه زهکشی، فاصله از آبراهه)، وزن هر کدام از معیارها و زیر معیارها با استفاده از مقایسات زوجی و نظرات کارشناسان، از روش تحل...

full text

انتخاب بهینه محل و نوع فرایند جمع‌آوری فاضلاب با تحلیل سلسله مراتبی چند معیاره، مطالعه موردی شهر ورزقان

هدف از این پژوهش، بررسی کاربرد تصمیم‌گیری چند شاخصه در مدیریت فاضلاب و انتخاب محل و روش مناسب برای جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب در شهر ورزقان، و تأثیر انتخاب روش تصمیم‌گیری در رتبه‌بندی نهایی گزینه‌ها بود. عوامل متعددی در انتخاب محل تصفیه‌خانه فاضلاب تاثیرگذاراند. هر کدام از این عوامل به شرایط محل بستگی دارند و بار وزنی متفاوتی در تصمیم‌گیری دارند. با در نظر گرفتن شرایط خاص جغرافیایی و ژئوتکنیکی محل...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 11  issue 4

pages  5- 8

publication date 2020-12-01

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023