پهنه‌بندی شـدت سیل‌خیزی در حوضه‌ی آبریز میشخاص بـه کمک تحلیل عاملی- خوشه‌ای

چکیده سیل یکی از انواع بلایای طبیعی می­باشد که همه ساله خسارات زیان­باری را در سراسر جهان و از جمله ایران به وجود می­آورد. بنابراین، شناسایی این پدیده و پارامترهای موثر در وقوع سیل­خیزی در حوضه­های آبریز ضرورتی اجتناب­ناپذیر است. پژوهش حاضر در صدد ارائه روشی برای پهنه­بندی پتانسیل سیل­خیزی در حوضه­ی آبریز میشخاص در ایلام می­باشد. در این تحقیق حوضه­ی آبریز میشخاص در استان ایلام به 12 زیرحوضه تقسیم و برای هر زیرحوضه 28 پارامتر ژئومتری، اقلیمی، نفوذپذیری و فیزیوگرافی مانند؛ مساحت، محیط، طول و شیب آبراهه­ی اصلی، طول و شیب حوضه، زمان تمرکز، ضریب شکل و متغیر بارش، تاج پوشش گیاهی ،CN و دبی با استفاده از نرم­افزار ArcGIS محاسبه شد. برای تعیین شدت سیل­خیزی زیرحوضه­ها از روش آماری تحلیل عاملی- خوشه­ای استفاده و داده­های 28 متغیر زیرحوضه­ها توسط نرم­افزار SPSS پردازش و در قالب 5 عامل اصلی (شکل، آبراهه، شیب، زهکشی و رواناب) خلاصه شد. نتایج این پژوهش نشان داد که عامل شکل با مقدار ویژه 64/7 مهم­ترین عامل در سیل­خیزی حوضه­ی مورد مطالعه است، عوامل آبراهه، شیب، زهکشی و رواناب بـه ترتیب با مـقدار ویژه 65/4، 56/2،75/1 و 61/1 در رتبه­های بعدی قرار دارند. در ادامه، حوضه­ی مورد مطالعه بر اساس امتیاز عاملی به 3 طبقه­ی سیل­خیزی زیاد، متوسط و کم تقسیم و نقشه­ی پهنه­بندی شدت سیل­خیزی زیرحوضه­ها ترسیم شد. زیرحوضه­های (9،8،5،3) در عامل شکل، زیرحوضه­های (1،6،11) در عامل شیب، زیرحوضه­های (2، 7) در عامل زهکشی و در عامل رواناب نیز زیرحوضه­های (4،10،12) دارای شدت سیل­خیزی زیادی هستند. زیرحوضه­ها از نظر مشابهت پتانسیل سیل­خیزی، فرسایش، پوشش گیاهی و تأثیرات عملکرد انسانی نیز به 3 گروه با شدت سیل­خیزی زیاد، متوسط و کم تفکیک شده­اند.