پراکنش جغرافیایی و تنوع ژنتیکی گونه Aegilops cylindrica در ایران

آجیلوپس سیلیندریکا (Aegilops cylindrica Host.) با فرمول ژنومی CCDD (2n=4x=28) یکی از خویشاوندان وحشی گندم نان می‌‌باشد که پراکنش وسیعی در خاورمیانه و غرب آسیا دارد و ایران بخش وسیعی از این منطقه را در بر می‌‌گیرد. مطالعه پراکنش جغرافیایی 359 نمونه از این گونه که در بانک ژن گیاهی ملی ایران نگهداری می‌‌شوند، نشان داد که بیشترین پراکنش این گونه، در شمال، شمال غرب و غرب ایران و کمترین پراکنش آن در مناطق جنوب و جنوب شرقی ایران می‌‌باشد. ارزیابی صفات مورفولوژیکی تمام نمونه‌‌های جمع‌‌آوری شده بر اساس دیسکریپتور IPGRI انجام شد.صفات قطر ساقه، تعداد بذر در سنبلچه و ارتفاع بوته به­ترتیب بزرگترین ضریب‌‌های تغییرات فنوتیپی را در بین صفات کمی نشان دادند و صفت عادت رشدی بالاترین شاخص تنوع استاندارد را در بین صفات کیفی نشان داد. نمونه‌‌های استان‌های مختلف از لحاظ مورفولوژیکی تفاوت معنی‌‌داری با یکدیگر داشتند. تجزیه خوشه‌‌ای برای صفات مورفولوژیکی،‏ استان‌‌ها را به سه گروه تقسیم کرد. به‌طوری‌که استان‌‌هایی که در گروه یک قرار گرفتند به‌طور قابل ملاحظه‌‌ای از مراکز تنوع Ae. cylindrica در ایران یعنی مناطق شمال و شمال غرب کشور بودند. درحالی‌که استان‌‌هایی که خارج از مرکز تنوع بودند در گروه دوم قرار گرفتند و استان فارس به علت داشتن جمعیت‌‌های متفاوت از لحاظ صفات مورفولوژیکی، به تنهایی در گروه سوم قرار گرفت. همچنین نتایج مقیاس‌بندی چند بعدی نیز با نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌‌ای منطبق بود. این نتایج نشان داد که رابطه معنی‌‌داری بین پراکنش جغرافیایی و تنوع مورفولوژیکی وجود دارد.