پراکنش اکوجغرافیایی گونه‌های چند ساله اسپرس در استان خراسان رضوی

ایران از بزرگ‌‌ترین مراکز تنوع جنس اسپرس (Onobrychis) در دنیا محسوب می‌شود. این تحقیق در سال‌های 1387تا 1390 اجرا و اسپرس های چندساله از مناطق مختلف استان خراسان رضوی جمع‌آوری و شناسایی شد. رابطه پراکنش جغرافیایی این گونه‌ها با عوامل اکولوژیکی توسط نرم افزار Arc GISبررسی و تجزیه و تحلیل گردید. نتایج بررسی نشان داد بیشتر گونه‌های چند ساله اسپرس در مناطق شمالی استان و نواحی کوهستانی در امتداد رشته کوه بینالود، هزار مسجد، کپت داغ، الله‌اکبر، چهل تن و نظرگاه و اقلیم‌های نیمه خشک سرد، نیمه‌خشک فراسرد، خشک بیابانی سرد، خشک بیابانی فراسرد و مدیترانه ای فراسرد انتشار دارند. محدوده ارتفاع پراکنش گونه‌ها از 780 تا 2800 متری از سطح دریای آزاد بود که نشانگر سازگاری بیشتر این گونه‌ها به گسترش در مناطق مرتفع است. اسپرس‌های چندساله در نواحی با دمای پائین سازش دارند و در نواحی از 5/7 تا 5/12 درجه سانتی‌گراد پراکنده هستند. همچنین، در نواحی با بارندگی کم یعنی 250 تا 400 میلی‌مترگسترش داشت که نشانگر سازگاری خوب این گیاهان به مناطق خشک و سرد می‌باشد. این بررسی نشان داد گونه O. chorasanica گسترده‌ترین پراکنش در استان را دارا می‌باشد که نشان از سازگاری بالای این گونه دارد. و درصورتی که هدف از به‌نژادی اسپرس تولید پایدار در سطح استان باشد، تلاقی ارقام زراعی فعلی با گونه O. chorasanica توصیه می‌شود. همچنین، برخی از گونه‌ها در شرایط زیستگاهی خاص و محدودی وجود دارند که در اثر فرسایش این مناطق، احتمال انقراض آن‌ها می‌رود. با توجه به سازگاری ویژه این گونه‌ها به شرایط زیستگاهی خاص، تلاقی ارقام زراعی فعلی منطقه با این گونه‌ها توصیه می‌شود.