پتروگرافی و ژئوشیمی کانی‌های زئولیتی در گدازه‌های مافیک منطقه حرمک شمال زاهدان، جنوب‌شرق ایران

گدازه‌های مافیک آلکالن منطقه حرمک، شمال زاهدان، جنوب‌شرق ایران، میزبان گونه‌های مختلف از زئولیت‌ها و کانی‌های ثانویه هستند. زئولیت‌ها به سه صورت بادامکی، رگه‌ای و به ندرت جایگزینی فازهای اولیه و زمینه تشکیل شده‌اند. بر اساس بررسی‌های صحرایی، سنگ‌شناختی، پراش اشعه ایکس (XRD)، تصاویر BSI و تجزیه ریزکاو الکترونی، زئولیت‌های ناترولیت (فراوان‌ترین زئولیت)، تامسونیت (در سه شکل‌ بلوکی، تیغه‌ای و مومی‌شکل)، آنالسیم (به صورت بادامکی و دگرسانی مستقیم از شیشه)، مزولیت و به ندرت استلریت در این گدازه‌ها شناسایی شده‌اند. متوسط فرمول شیمیایی محاسبه شده برای کانی‌های زئولیت عبارتند از: [Na14.967Ca0.331K0.062Ba0.025Mg0.013][Al15.893Si24.098O80].nH2O (ناترولیت) [Ca6.008Na4.731Sr1.208K0.066Ba0.035Mg0.023][Al18.453Si21.292O80].nH2O (تامسونیت) [Na18.256Ca14.98K0.103Mg0.082Ba0.046][Al46.413Si72.964O240].nH2O (مزولیت) [Na13.755Ca0.362K0.262Ba0.105Mg0.026][Al15.118Si32.732O96].nH2O (آنالسیم) میانگین نسبت Si/Al برای ناترولیت، تامسونیت، مزولیت و آنالسیم به ترتیب 52/1، 16/1، 57/1 و 17/2 محاسبه شده است. زئولیت‌های حرمک، به احتمال زیاد، پس از سرد شدن گدازه‌های میزبان، بر اثر ته‌نشست از سیالات شور و قلیایی در طول شکستگی‌ها و در حفرات گدازه‌های متخلخل و در دمای کم شکل گرفته‌اند.