پایش تغییرات دوره‏ای و مکانی استفاده از سرزمین در حوضۀآبخیز شازند

پژوهش حاضر با هدف پایش تغییرات کاربری اراضی در حوضۀ آبخیز شازند در بازۀ زمانی 1352 تا 1393 در چهار دوره با سیاست‏های توسعه‏ای متفاوت، از طریق بررسی تغییرات خالص کاربر‏ی‏ها و تبدیل کاربری‏ها به یکدیگر در مدل‏ساز تغییر سرزمین (LCM) و در قالب زیرحوضه‏های منطقۀ‌ بررسی‌شده انجام شد. در بازۀ زمانی مطالعه‌شده مراتع حدود 380 کیلومترمربع کاهش یافته و سطح اراضی کشاورزی دیم و آبی در دورۀ اول و دوم به‌ترتیب 100 و 150 کیلومترمربع افزایش و پس از آن کاهش یافته‏اند. سطح باغ‏ها ‌طی بازۀ زمانی مطالعه‌شده به‏ویژه در دورۀ سوم با بیشترین میزان رشد سالانه 265/0 درصد، روند افزایشی داشت. بیشترین افزایش سطح مناطق مسکونی در دورۀ دوم و سوم (60 درصد) و اراضی بایر و رها‌شده در دورۀ سو‌م و چهارم (49/23 درصد) مشاهده شد. نتایج بررسی تغییرات مکانی کاربری برحسب زیرحوضه نیز نشان داد در ابتدای دورۀ مطالعاتی، بیشترین میزان تغییر کاربری در زیرحوضه‏های کوهستانی مانند ازنا و نهرمیان صورت گرفته و با شروع توسعۀ صنعتی به سمت زیرحوضۀ‏ دشتی گرایش پیدا کرده است. به‏طورکلی، بیشترین تغییر کاربری در دورۀ دوم (96/32 درصد) دیده شد. الگو و روند تغییرات کاربری اراضی به‏ویژه گسترش فعالیت‏های صنعتی در منطقه نشان می‏دهد که نوع مدیریت‏ها، برنامه‏ها و سیاست‏های توسعه‏ای در این زمینه نقش مهمی داشته و وضعیت فعلی منطقه را رقم زده است. بنابراین، هر برنامۀ مدیریت سرزمین در منطقه باید با در نظر گرفتن الگوهای مکانی و زمانی تغییرات کاربری اراضی و برنامه‏های توسعه‏ای منطقه و در قالب مدیریت سازگار طراحی شود.