پاسخ‌های فیزیولوژیک سلول‌های جداکشت کتان سفید (Linum album Kotschy ex Boiss.) به الیسیتورهای قارچی

الیسیتورها ترکیباتی با منشأ زیستی و یا غیر زیستی هستند که باعث القای پاسخ‌های دفاعی گیاه و تولید متابولیت‌های ثانویه می‌شوند. الیسیتورها ممکن است ژن‌های جدیدی را فعال کنند که آنزیم‌ها و در نهایت مسیرهای بیوسنتزی مختلفی را راه‌اندازی ‌کنند و باعث تشکیل متابولیت‌های ثانویه ‌شوند. گیاه کتان سفید (Linum album) از گونه‌های بومی ایران است که در اندام‌های مختلف آن ترکیبات لیگنانی از جمله پودوفیلوتوکسین وجود دارد. در پژوهش حاضر، اثر عصاره قارچ‌های Fusarium graminearum، Rhizoctonia solani، Rhizopus stolonifer، Sclerontinia sclerotiarum و Trichoderma viride بر رشد سلول و میزان لیگنان‌ها و ترکیبات فنیل پروپانوئیدی در کشت سلول کتان سفید بررسی شد. الیسیتورهای قارچی مختلف آثار منحصر به فردی در تولید لیگنان‌ها داشتند، به طوری که در بین الیسیتورهای قارچی بررسی شده، بیشترین مقدار تولید پودوفیلوتوکسین در سلول‌های تیمار شده با F. graminearum به میزان شش برابر نمونه‌های شاهد (141 میکروگرم بر گرم وزن خشک) مشاهده شد، در حالی که R. stolonifer باعث القای بیشترین میزان لاریسی رزینول به میزان هفت برابر نمونه‌های شاهد (365 میکروگرم بر گرم وزن خشک) شد. میزان فنل کل، فلاونول، فلاوونوئیدها و لیگنین تا پایان دوره رشد تحت تأثیر الیسیتورهای قارچی افزایش یافت. در راستای درک سازوکار الیسیتورهای قارچی، فعالیت آنزیم‌های فنیل آلانین آمونیالیاز (PAL) و سینامیل آلکل دهیدروژناز (CAD) نیز بررسی شد. فعالیت PAL و CAD که در مراحل ابتدایی مسیر بیوسنتزی فنیل پروپانوئیدی قرار دارند، پس از افزودن الیسیتورهای قارچی افزایش یافت و اوج فعالیت آنها پس از گذشت سه روز مشاهده شد.