وضعیت الگویی مشاغل کشاورزی در ایران

مقاله حاضر از طرح پژوهشی ملی استاندارد آموزشی مشاغل روستایی در حوزه کشاورزی ایران حاصل شده است. در این پژوهش با استفاده از روش‌های پیمایشی، اسنادی و فنون تحلیل چندبعدی تعداد 2881 عنوان شغلی در شش بخش کشاورزی، شامل زراعت و باغبانی، دام و طیور، شیلات و آبزیان، منابع طبیعی و آبخیزداری، صنایع کشاورزی و روستایی و خدمات کشاورزی و روستایی شناسایی و طبقه‌بندی شده است. در این مرحله 1851 شاغل در استان‌های کشور مورد بررسی قرار گرفتند. شناخت محتوا و ویژگی‌های فعالیت‌های کشاورزی و تحلیل ابعاد محتوایی, وضعیتی, محیطی و الگویی مشاغل به منظور دستیابی به شرایط و اختصاصات برنامه آموزشی مشاغل از مهم‌ترین مراحل پژوهش است. با انجام تحلیل‌های ترکیبی، بالاخص عاملی و خوشه‌ای مشخص گردید که 4/8 درصد از مشاغل کشاورزی و روستایی مورد بررسی، کاملاً سنتی هستند و از نظر ضرورت وجودی و کارکردی در طول دهه‌های اخیر فرآیندی قهقرایی داشته و در حال محو شدن هستند. هم‌چنین 3/23 درصد در زمره مشاغل انتقالی قرار دارند و در مجموع حدود یک سوم از مشاغل مورد بررسی در زمره مشاغل سنتی (با بالا بودن میانگین سنی و میزان بی‌سوادی شاغلان) قرار می‌گیرند و نیاز به برنامه‌های آموزشی ویژه دارند. بیشترین مشاغل مورد بررسی در زمره مشاغل در حال گذار هستند. این نوع از مشاغل هم ویژگی‌های مشاغل مدرن و هم ویژگی‌های مشاغل سنتی را دارا هستند. مشاغل مدرن نیز 24 درصد از کل مشاغل مورد بررسی را شامل شده‌اند. بیش از 11 درصد مشاغل (34 عنوان شغلی) از جمله کشت گلخانه‌ای نیز در زمره مشاغل کاملاً نوین قرار داشته‌اند، بر این اساس در تدوین استانداردهای آموزشی مشاغل، علاوه بر تکیه بر محتوای شغل، توجه به ویژگی‌ها و ماهیت شغلی بسیار اساسی است. به‌علاوه این‌که، با اتخاذ این رویه آموزشی، تحولی اساسی در شیوه‌ و محتوای آموزش شغلی ایجاد می‌شود و پیش‌بینی چنین تحولی در سطوح آموزش عالی نیز محتمل است.