واکاوی کیفی چالش‌های ایفای هم‌زمان نقش‌های دانشجویی و خانوادگی

جامعه‌ی ایران در دهههای اخیر شاهد مشارکت گسترده‌ی زنان در آموزش عالی است. این شرایط جدید ایفای نقش‌های متعددی را به آنها تحمیل کرده و به همان نسبت که منشأ بهبود کیفیت زندگی آنها شده است، آنها را با چالش‌های جدیدی برای هماهنگی وظایف خانه و خانواده با تکالیف تحصیلی مواجه کرده است. از این رو ضرورت دارد ابعاد مقوله‌ی تعارض نقش خانوادگی و تحصیلی زنان و علل پیدایی این تعارضات و نحوه‌ی مواجهه‌ی دانشجویان با این چالش‌ها در یک مطالعه‌ی کیفی بررسی شود. بدین منظور 22 دانشجوی زن متأهل در مقاطع ارشد و دکتری بر اساس نمونه‌گیری هدفمند و با حداکثر تنوع مشارکت کنندگان انتخاب شدند و مصاحبه‌های نیمه ساختاری، به صورت انفرادی و رودررو با آنها انجام شد. یافته‌های حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که عملکرد نامناسب نظام آموزشی، فشار نقش مادری و فرزندپروری، فشار نقش همسری، ضعف حمایت خانواده و نقش منفی خانواده، جزء شرایط علی تعارض نقش تحصیلی با نقش خانوادگی دانشجویان متأهل است. کاهش حس کنترل بر زندگی، فرسودگی تحصیلی، تضعیف صمیمیت زناشویی و کاهش ظرفیت روانی، پیامدهای پدیده‌ی تعارض نقشی است. مصاحبه شوندگان دو استراتژی سازگاری مثبت و منفی را در مواجهه با این تعارض اتخاذ کرده‌اند. مقوله‌ی هسته‌ای استخراج شده از این مطالعه، غفلت نظام آموزش از نهاد خانواده است.