واکاوی و آسیب‌شناسی مدیریت منابع آب در ایران (نمونه‌ی پژوهشی: استان زنجان)

آب به‌عنوان یکی از مهمترین بنیادهای زیستی و منبع جغرافیایی استراتژیک، نقش مهمی در سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های ایران داشته است. موقعیت جغرافیایی ایران و قرارگیری بخش‌های بزرگی از آن روی کمربند خشک جهانی، مسئله‌ی آب را به‌عنوان یکی از دغدغه‌های مهم تبدیل کرده است. در این میان، استان زنجان به‌عنوان یکی از واحدهای فضایی درون کشوری، در چند سال گذشته با مسائلی متعددی در زمینه‌ی منابع آب مواجه شده است. کاهش حجم آب، فرونشست دشت‌ها، کاهش آب‌های زیرزمینی و نیز تغییرات منفی در حوضه‌های آبریز خزر و مرکزی به عنوان دو آبریز مهم مرتبط با این استان، به مسئله‌ی آب و پیامدهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در این استان اهمیت خاصی بخشیده است. در این راستا، تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به آسیب‌شناسی مدیریت منابع آب در استان زنجان در دو بُعد «برخورداری از نهادهای قدرت» و «جایگاه استان در سند بالادستی طرح آمایش کشور» پرداخته است. نتایج، نشان می‌دهد که در میان نهادهای مرتبط با حوزه‌ی آب، مانند وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت کشور، هیچ کدام از وزیران در طول دوره‌های مختلف دولت‌ها در ایران از استان زنجان نبوده‌اند. همچنین، استان زنجان در سند بالادستی آمایش کشور، به عنوان یک منطقه‌ی حاشیه‌ای و تحت سیطره‌ی هسته‌ی مرکزی تهران قرار گرفته است. مجموعه‌ی این دو فرایند، سبب شده است تا سیاست‌گذاری‌های مرتبط با منابع آب از سوی مرکز به این استان تحمیل شود. این سیاست‌گذاری‌ها به دلیل مرکزیت‌گرایی و عدم توجه به محلی‌گرایی، نتوانسته است برنامه‌ریزی کارآمدی برای مدیریت منابع آب استان زنجان در پیش گیرد.