واکاوی همدید پیدایش و گسترش توفند حاره ای فت در جنوب غرب آسیا

در خرداد 1389 منطقه خاورمیانه توسط توفند حاره ای موسوم به فت مورد تهاجم قرار گرفت که خساراتزیادی را به سواحل کشور عمان، پاکستان و به مقدار کمتر بر سواحل جنوب شرقایران وارد ساخت[1]. هدف این پژوهش واکاوی چگونگی پیدایش چرخند فت و تعیین مسیر حرکت آن براساس قاعده کشش و رانش، به همراه سنجش اثرات آن بر دو فراسنج بارش و دما است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با استفاده از واکاوی نقشه‌های همدید مراکز [2]/NOAA3ESRL[3] به همراه تفسیر تصاویر سنجنده‌های تی، آر، ام[4] در باندهای مرئی و ترکیبی در طول حیات توفان فت است. نتایج پژوهش نشان داد که توفند حاره ای فت در جنوب‌ غرب شبه قاره هند با فشار مرکزی 1002 هکتوپاسکال در اطراف هسته آبگرم در مرکز اقیانوس هند شمالی در درون شارش بادهای موسمی شکل گرفته است. همچنین در واکاوی مسیر حرکت این توفند مشخص شد، که جابجایی پهنه‌های تغییرات فشار در ترازهای پایینی و میانی جو و ارتباط آن با میزان حرکات قائم (امگا) در ترازهای مذکور نقش موثری در تعیین مسیر حرکت آن داشته است، به شکلی که با تحلیل ارتباط میان این دو مولفه (تغییرات امگا و فشار) می‌توان‌ گذرگاه توفند فت را تعیین نمود. در بررسی اثرات توفند مشخص گردید ناهنجاری‌های منفی دما تا تراز 850 هکتوپاسکال به سبب فرآیند تبخیر شدید ناشی از همرفت قوی هوای مرطوب به 8- درجه سلسیوس نسبت به شرایط نرمال رسیده است، اما در تراز 500 هکتوپاسکال به علت آزاد شدن انرژی نهان ناشی از بخارآب ناهنجاری دما، مثبت و در حدود 4+ درجه سلسیوس بوده است. از طرف دیگر پهنه‌های بیشینه بارش، همخوانی زیادی با مراکز صعودی هوا در لایه‌های پایینی و میانی جو دارد، به شکلی که جابجایی هسته‌های بارشی با میزان حرکت و قدرت صعودی سامانه‌ در تراز 500 هکتوپاسکال ارتباط زیادی را نشان می دهد *. Email: [email protected] 1- خسارت توفان فت در کشور عمان بالغ بر 600 میلیون دلار و کشته شدن 6 نفر و در پاکستان بی خانمان شدن 600 هزار نفر و کشته شدن 16 نفر بوده است ‌(برگرفته‌ از سایت خبری کیهان http://www.kayhannews.ir/890316/15.htm). اثرات توفند فت بر سواحل جنوب شرق ایران در روزهای چهارم و پنجم از تشکیل آن (15 و 16 خرداد)، رخ داد 95 میلی متر بارندگی در چابهار و‌ مناطق ‌اطراف ‌آن به همراه افزایش ارتفاع امواج دریا (به بلندای بیش از 3 متر) و وقوع توفان گردوغباری با دید افقی کمتر از 500 متر بوده ‌است. [2]. National Oceanic and Atmospheric Administration [3]. Earth System Research Laboratory [4]. TRM