واکاوی مقوله‌های آموزش چندفرهنگی در کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی دورۀ آموزش ابتدایی ایران

هدف پژوهش حاضر واکاوی مقوله‌های آموزش چندفرهنگی در محتوای کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی دورۀ آموزش ابتدایی ایران است. این پژوهش از نوع پژوهش‌های کیفی بوده و از روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد عرفی (استقرایی) استفاده ‌شده است. روش نمونه‌گیری هدفمند و نمونه موردنظر مشتمل بر کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی پایه سوم تا ششم بوده است. این کتاب‌ها ازاین‌جهت انتخاب شدند چون‌که بیشترین قابلیت برای حمل مفاهیم چندفرهنگی رادارند. واحد تحلیل (ثبت) در اینجا مضمون، تصویر و واحد زمینه کتاب درسی است. برای تعیین پایایی روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی، بازبینی مطالب در دو مرحله، یکی پس‌ازاینکه بین 10-50 درصد مقوله‌بندی‌ها تکمیل شد و دیگری در پایان کار صورت گرفت. تحلیل محتوای کیفی کتاب‌ها نشان داد که محتوا بیشتر در راستای تبلیغ ویژگی‌ها و مؤلفه‌های فرهنگی، فرهنگ مسلط عمل کرده و منابع هویتی فرهنگ اقوام مختلف نادیده گرفته‌شده و بر فرهنگ ملی نیز به شیوه‌ای پررنگ تأکید شده است. در این کتاب‌ها آموزش چند فرهنگی بسیار ضعیف صورت گرفته به این معنا مؤلفه‌های فرهنگی اقوام مختلف یا موردتوجه قرار نگرفته یا در مواردی در قالب تصویر بدون شرح و به شیوه‌ای غریبانه مورد اشاره قرارگرفته است. محتوای کتاب‌ها به دنبال اشاعه یکسان‌سازی فرهنگی بوده و در تمامی مقوله‌های استخراج‌شده توجه و مرکزیت دادن به فرهنگ مسلط به چشم می‌خورد.