واکاوی عوامل و موانع جذب مخاطب (پژوهشی در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی)

هدف: هدف این پژوهش شناسایی عوامل و موانع جذب مخاطب در کتابخانه آستان‌قدس‌رضوی در راستای دست‌یافتن به رویکردی راهبردی در خصوص برطرف کردن موانع و تقویت عوامل جذب مخاطب از سوی مدیران سازمانی است. روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوۀ اجرا پیمایشی است و با استفاده از پرسش‌نامه محقق‌ساخته انجام گرفته است. دو پرسش‌نامه برای این پژوهش تهیه شد که یک پرسش‌نامه بر اساس عوامل جذب مخاطب با 23 سؤال طراحی شد و در اختیار مراجعان کتابخانه آستان‌قدس‌رضوی قرار گرفت. پرسش‌نامه دوم نیز بر اساس موانع جذب مخاطب با 23 سؤال طراحی گردید و در اختیار کارشناسان و متخصصان کتابخانه قرار داده شد. جامعۀ آماری در این پژوهش شامل 385 نفر از مراجعان بود که بر اساس فرمول کوکران با توجه به تعداد مراجعان کتابخانه انتخاب شدند.تعداد 20 نفر از کارکنان کارشناس و متخصص کتابخانه مرکزی آستان‌قدس‌رضوی نیز به روش سرشماری انتخاب شدند. داده‌ها پس از گردآوری با استفاده از نرم‌افزار آماری spss تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها: بر پایه بررسی‌های انجام شده، از میان 23 عامل مؤثر در جذب مخاطب، «وابستگی به حرم مطهر امام‌رضا»؟ع؟ (52/14%) و «امنیت روحی و روانی مراجعان» (46/14) بیش‎ترین عامل و «ارائه خدمات مشاورۀ مطالعاتی و پژوهشی» (96/7%) به‌عنوان کم‎ترین عامل جذب مخاطب به کتابخانه شناسایی شد. همچنین عامل «شلوغی و ازدحام تالارها» (67/16%) بیش‎ترین و عامل «دریافت هزینه ثبت‌نام کتابخانه» (89/5) به‌عنوان پایین‌ترین موانع تأثیرگذار در مراجعه مخاطبان به کتابخانه شناسایی شدند. با انجام این پژوهش، عوامل و موانع جذب کتابخانۀ آستان‌قدس‌رضوی مشخص و رتبه‌بندی شد که نتایج آن می‌تواند برای سایر کتابخانه‌های عمومی سودمند باشد. اصالت و ارزش: این پژوهش اولین تلاشی است که به‌صورت اساسی به موضوع عوامل و موانع جذب از دیدگاه مخاطبان و متخصصان کتابداری و اطلاع‎رسانی پرداخته است و با استفاده از دسته‎بندی هدفمند که شامل ایمنی و امنیت، اعتبار کتابخانه، ساختمان کتابخانه، تسهیلات و خدمات کتابخانه است مؤلفه‎های جذب مخاطب استخراج شده است و تفکیک مخاطبان به عضو و غیرعضو (مهمان) جنبه نوینی در بررسی مسئله جذب مخاطبان به کتابخانه است.