واکاوی جامعه‌شناختی بسترهای فلات‌زدگی شغلی اعضای هیئت علمی در دانشگاه‌های ایران برمبنای نظریۀ زمینه‌ای

فلات‌‌زدگی شغلی، به معنی ارتقانداشتن و نبود تنوع و چالش در شغل، وضعیتی عینی - ذهنی است که میزان و نوع آن بین گروه‌‌های مختلف درون جامعه متفاوت است و از توانایی‌های فردی، ویژگی‌های سازمانی، امتیازات و فرصت‌های عینی در دسترس افراد و تصورات ذهنی آنان از این فرصت‌ها تأثیر می‌گیرد. هدف مقالۀ حاضر، تحلیل جامعه‌شناختیِ پتانسیلِ فلات‌زدگی شغلی اعضای هیئت علمی در دانشگاه‌های ایران است. بدین منظور براساس روش‌‌های نمونه‌‌گیری حداکثر تنوع و هدفمند با 17 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌‌های یاسوج، اهواز و تهران مصاحبۀ عمیق انجام شد. نتیجۀ تحلیل و کدگذاری داده‌‌ها در سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و انتخابی، استخراجِ 135 مفهوم، 23 خرده‎‌مقوله، 9 مقولۀ محوریِ برجستگی ملاک سیاسی - جناحی تصدی پست‌‌های مدیریتی، ناامنی فضای دانشگاه، ویژگی‌‌ها و ضعف‌‌های مدیریتی، سیاست‌گذاری‌‌های نامناسب دانشگاهی، ارتقای علمی محور دغدغه‌‌ها، احساس تبعیض همه‌جانبه، ویژگی‌‌های فردی اعضا، دغدغه‌‌های مالی و اجتماعی و کمبود امکانات زیرساختی و مقولۀ هستۀ ساختاری - عاملیتی بودن پتانسیل فلات‌زدگی شغلی اعضای هیئت علمی بوده است. مقولۀ هسته بیان‌کنندۀ این است که عوامل ساختاری کلان (سیاست‌زدگی، ناامنی، ابهام سیاست‌‍گذاری و ...) و ویژگی‌های عاملیتی خرد (سطح انگیزش، داشتن مهارت‌‌ها و توانایی‌‌ها و ...) در تأثیر متقابل با یکدیگر، تعیین‌‎کنندۀ وضعیت فلات‌زدگی اعضای هیئت علمی‌اند؛ درنهایت، مهم‌ترین دغدغۀ اعضای هیئت علمی مشارکت‌کننده، بحث ارتقا به‌منزلۀ مهم‎ترین عامل ساختاری مرتبط با فلات‌‎زدگی و عامل سیاسی به‌منزلۀ مهم‌ترین زمینۀ ایجادکنندۀ فلات‌زدگی بوده است.