واکاوی الگوهای نظام‌مند استعاری و صورت‌های بلاغی (مطالعه موردی: شعر رودکی)

استعاره در مفهوم شناختی آن، بر خلاف استعاره در بلاغت، تنها نقش زیبایی‌آفرینی ندارد؛ بلکه ساز و کار بنیادیِ اندیشه و زبان است که بررسی بازنمودهای زبانی آن، گزارشی از جهان‌بینی استعاری هر نویسنده را به دست می‌دهد. در این پژوهش به کمک نظریّۀ استعارۀ مفهومی و با هدف دستیابی به جهان‌بینی استعاری رودکی، ده الگوی استعاری شامل: سفر، کشاورزی، جنگ، دربار، بافندگی، ساختمان، آتش، بازار، نگارش و خانواده به همراه استعاره‌های مرتبط با هر گروه و تشبیه و استعارة بلاغی موجود در آنلها تنظیم گردیده است. این پژوهش چند نتیجۀ مهم دربردارد؛ 1- استعارۀ مفهومی به عنوان جزء جدایی‌ناپذیر زبان، نقش بسزایی در مفهوم‌پردازیِ نخستین اشعار زبان پارسی دارد؛ 2- این استعاره‌ها در شعر رودکی انسجام خاصّی دارند، چنان که تمرکز هر نگاشت استعاری در ذهن رودکی، چندین استعارۀ همگون آفریده است؛ 3- استعاره‌های مفهومیِ پربسامد در شعر رودکی بیشتر از تجربه‌های زیستی خاص خودِ او چون سفر، دربار و جنگ سرچشمه گرفته‌اند؛ 4- دو نوع استعارۀ مفهومی و بلاغی با هم در پیوند هستند؛ استعارۀ زبانی همۀ زبان را زیر سطرۀ خود دارد و استعارۀ بلاغی به عنوان جزئی از زبان در کنش با الگوهای استعارۀ مفهومی شکل می‌گیرد. ؛ 5- هر چه استعاره عام‌تر باشد، در زبان بلاغی کاربرد کمتری دارد و برعکس؛ 6- هر یک از این  گروه‌های دهگانه در حوزۀ خاصّی چون: سیاست، اقتصاد، اجتماع و فرهنگ شکل گرفته‌اند؛ به ویژه استعارۀ سفر ؛ 7- جهان‌بینی استعاری رودکی و چگونگی کاربرد این جهان‌بینی در تشبیه و استعاره‌های بلاغی او، می‌توانند ابزاری کارآمد برای بازشناسی اشعار اصیل از غیراصیل رودکی باشد.