واژه گزینی در میکرب شناسی - قسمت 5

‫واژه ﮔﺰﯾﻨﯽ در ﻣﯿﮑﺮب ﺷﻨﺎﺳﯽ - ﻗﺴﻤﺖ 5‬ ‫اﺻﻮل ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ‬ ‫ﻣﺮاد از اﺻﻮل ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ اﺻﻮﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻇﺎﯾﻔﯽ ﮐﻪ در اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪهاش ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ، ﭘﺲ‬ ‫از ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﺮاوان آﻧﻬﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﺮای ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ، درﺳﺘﯽ ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ را در درون‬ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚ ﻧﻤﯽداﻧﺪ. اﯾﻦ اﺻﻮل ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫2.1 ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ زﺑﺎن ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‬ ‫2.2 زﺑﺎن ﻋﻠﻢ در اﯾﺮان زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‬ ‫2.3 زﺑﺎن ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺮای ﺑﻘﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ واژهﮔﺰﯾﻨﯽ ﺳﺎزﻣﺎنﯾﺎﻓﺘﻪ و ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ.‬ ‫درﺳﺘﯽ آﻧﭽﻪ در ذﯾﻞ اﺻﻮل ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ در درون ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن از ﭘﯿﺶ ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ. ﺑﻪﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ ، ﺻﺮف ﺗﺎﺳﯿﺲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎنﻫﺎ (ﮐﻪ در اﯾﺮان ﻗﺪﻣﺘﯽ ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎﻟﻪ دارﻧﺪ) از ﯾﮏ ﺳﻮ، و وﻇﺎﯾﻔﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن زﺑﺎن و ادب ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ، ﺣﮑﺎﯾﺖ از اﯾﻦ دارد ﮐﻪ اﺻﻮل ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎﻻ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن ﺑﺪﯾﻬﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ.‬ ‫ٔ‬ ‫2-1 ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ زﺑﺎن ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ دو ﻗﺮن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﺑﺎ ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ﺟﺪﯾﺪ آﺷﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ در روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﻣﺪرن‬ ‫ﭼﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮد و ﭼﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮی از آن را ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﭼﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮی را ﻧﭙﺬﯾﺮد، ﺑﺤﺚ و ﺟﺪل ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺖ، اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮاً ﻫﻤﻪ‬ ‫در اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻠﻮم ﺟﺪﯾﺪ را آﻣﻮﺧﺖ و از ﻓﻨﺎوری ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻠﻢ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ زﺑﺎن ﻋﻠﻢ‬ ‫آوردﯾﻢ زﺑﺎن ﺧﺎﺻﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺘﻦ زﺑﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﯽ روﯾﺪ و ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﭘﯿﺪاﯾﺶ و ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻠﻢ، ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪی ﺟﻮاﻣﻊ‬ ﺑﺸﺮی ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ، ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ زﺑﺎن ﻋﻠﻢ اﺳﺖ.‬ ‫2-2 زﺑﺎن ﻋﻠﻢ در اﯾﺮان زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‬ ‫از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز ورود ﻋﻠﻢ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﺮان، زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﺑﺎن ﻋﻠﻢ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺷﺪ و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از اﻣﺘﯿﺎزات ﻣﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫زﺑﺎن ﻣﻠﯽ و زﺑﺎن ﻋﻠﻤﯽﻣﺎن ﯾﮏ اﺳﺖ. در ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪن ﯾﮏ زﺑﺎن اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﻪﻋﻨﻮان زﺑﺎن‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺎن را در ﮐﺎر اﻧﺘﻘﺎل ﻋﻠﻮم و ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﮐﻨﺪ، زﺑﺎن ﻣﻠﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎی روزﻣﺮه اﺧﺘﺼﺎص‬ ‫دادهاﻧﺪ و ﺑﺮای ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﯾﮏ زﺑﺎن اروﭘﺎﯾﯽ اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮدهاﻧﺪ. اﯾﻦ راه ﺣﻞ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ زﺑﺎن ﻣﻠﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺎﺑﻘﻪای ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ، اﻣﺎ ﺑﺮای اﯾﺮان ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ. در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ وﺿﻊ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ را از ﻧﻈﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی زﺑﺎن،‬ ‫ﭼﻨﺎنﮐﻪ در ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﺎن زﺑﺎن اﺳﺖ، ﺑﺴﻨﺠﯿﻢ. ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی زﺑﺎن ﺷﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺖ:‬ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ زﺑﺎن در ﻣﻘﺎم زﺑﺎن ﻣﻠﯽ؛‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ ﻟﻬﺠﻪ از آن زﺑﺎن ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪ ﻟﻬﺠﻪ ﻣﻌﯿﺎر؛‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﺧﻂ؛‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب و ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻧﻈﺎم دﯾﻮانﺳﺎﻻری، ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺻﻄﻼﺣﺎت اداری و ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ؛‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب و ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﯾﮑﺴﺎن ﮐﺮدن اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻋﺮﺻﻪ ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ.‬ ‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﺮاﺣﻞ اول و دوم و ﺳﻮم را ﻃﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ روﺑﺮو ﻧﯿﺴﺖ. اﻣﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻨﺠﻢ ﮐﻢ و ‫ﺑﯿﺶ ﺑﺎ دﺷﻮاریﻫﺎﯾﯽ روﺑﺮوﺳﺖ. ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺎمﻫﺎی ﺑﻠﻨﺪی ﻧﯿﺰ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ ﻫﯿﭻﮔﺎه ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﯽرﺳﺪ و در آﻧﻬﺎ ﺗﻼش و ﻧﻮآوری داﺋﻤﯽ ﺿﺮوری اﺳﺖ.‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺑﺎﻻ آوردﯾﻢ و ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﺻﺎﺣﺐ ادﺑﯿﺎت ﻣﮑﺘﻮب ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ و در ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎری از‬ ‫ادب ﺷﻨﺎﺳﺎن ﯾﮑﯽ از ده زﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺛﺎر ادﺑﯽ ﺑﺮ ﺟﺴﺘﻪ ﺧﻠﻖ ﮐﺮدهاﻧﺪ، ﻇﺮﻓﯿﺖ اﯾﻦ را دارد ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﻠﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی ﺗﺒﺪﯾﻞ‬ ﺷﻮد.‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮدن ﯾﮏ زﺑﺎن اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪ زﺑﺎن ﻋﻠﻢ اﯾﺮان دﺳﺖ ﮐﻢ ﺳﻪ ﻋﯿﺐ ﺑﺰرگ دارد:‬ ‫1. زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪه و ﺳﺮﮐﻮﻓﺘﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ارﮐﺎن ﻫﻮﯾﺖ ﻣﻠﯽ را دﺳﺘﺨﻮش ﺿﻌﻒ و ﺳﺴﺘﯽ‬ ‫ﻣﯽﺳﺎزد. زﯾﺮا اﻣﺮوز ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﻏﻠﺒﻪ ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوری ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﻗﻠﻤﺮو ﻋﻠﻢ را ﺗﺮک‬ ‫ﮐﻨﺪ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﻮزهﻫﺎی دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﺳﺮزﻧﺪه ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد.‬ ‫2. ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻠﻢ را در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﻋﻠﻢ آﻣﻮزی ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮارﺗﺮ از ﻋﻠﻢآﻣﻮزی ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدری اﺳﺖ، زﯾﺮا‬ ‫درک ﻇﺮاﯾﻒ و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫﺎی زﺑﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺻﺮف وﻗﺖ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺴﯿﺎر. از اﯾﻦ رو، اﮔﺮ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ‬ ‫ﺗﺪرﯾﺲ ﺷﻮد، ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺑﻬﺮه را از آن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ، ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮدﮔﺎن و ﻣﺮدم‬ ‫ﻋﺎدی ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد و اﺷﺎﻋﻪی داﻧﺶ ﻣﺤﺪود ﻣﯽﮔﺮدد و در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﻌﯿﻀﯽ ﺳﺨﺖ ﻧﺎروا ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ.‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﺑﺮا ی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﺎﯾﺪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ، ﺑﻪﻫﻤﺖ ﻫﻤﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﭼﻨﺎن ﭘﺮورده ﺷﻮد ﮐﻪ از ﻋﻬﺪه ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎی زﻣﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﺮآﯾﺪ.‬ ‫3. از ﻟﻮازم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ داﻧﺶ و اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﯿﺎن ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ زﺑﺎن ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ در ﻣﻘﺎم زﺑﺎن ﻋﻠﻢ اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻤﯿﻖ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﻗﻄﻌﺎً ﻣﺤﻘﻖ ﻧﻤﯽﮔﺮدد.‬ ‫دﮐﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﺷﺮﯾﻔﯽ‬ ‫ﻣﺪﯾﺮ ﮔﺮوه واژه ﮔﺰﯾﻨﯽ اﻧﺠﻤﻦ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯿﮑﺮب ﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﺮان‬ ‫و‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﺗﺎم اﻻﺧﺘﯿﺎر اﻧﺠﻤﻦ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﯿﮑﺮ ب ﺷﻨﺎﺳﯽ اﯾﺮان در ﻓﺮﻫﻤﮕﺴﺘﺎن زﺑﺎن و ادب ﻓﺎرسی