نقش و جایگاه اقتصادی تعاونی‌ها در برنامه‌ریزی‌های توسعه پایدار روستایی (مطالعه موردی: تعاونی‌های صیادی جزیره قشم)

توسعه منابع انسانی در ریشه کنی فقر نقش مهمی دارد. نیمی از جمعیت جهان در نواحی روستایی زندگی می‌کنند که با فقر زیاد، سوء تغذیه و سطح سواد کم دست به گریبان می‌باشند. رفع معظلات این جمعیت عظیم از طریق برنامه‌ریزی آگاهانه و توسعه پایدار است. توسعة پایدار روستایی فرایند ارتقای همه جانبة زندگی روستایی از طریق زمینه سازی و ترغیب فعالیت‌های همساز با قابلیت‌ها و تنگناهای محیط (به مفهوم عام آن) می‌باشد. از اینرو، زمینه سازی های ساختاری در چهار جنبة عام محیطی-اکولوژیک، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی- سیاسی و کالبدی-فضایی می‌تواند به کارکرد مناسب این فرایند بی انجامد. توسعه پایدار روستایی به نوبه خود با مشارکت روستاییان در تصمیم سازی، اجرا، سهم بردن ازمنافع و نظارت و ارزیابی تحقق می‌یابد. از اینرو، تعاونی‌ها بواسطه روح مشارکتی خود، ابزاری جهت توسعه بخش‌های حاشیه‌ای جامعه محسوب می‌شوند. تنوع، اساس ثبات و پایداری است و هر اندازه سیستمی متنوع‌تر گردد، پایداری و پویایی آن در طول زمان و در مکانهای مختلف در مقابل تنشهای درونی و بیرونی نیز حفظ می‌گردد. امروزه تنوع بخشی به اقتصاد روستایی یکی از رویکردهای تحقق توسعه پایدار روستایی است. در سال‌های اخیر، نقش ویژه­ی تعاونی­ها به عنوان یکی از بخش­های بسیار مهم اقتصاد با توجه به ابلاغیه مقام معظم رهبری شکل جدیدتر و جدی­تری به خود گرفته است. بررسی تعاونی­های موجود حکایت از آن دارد که با ساختارهای سنتی موجود نمی­توانند دارای کارایی و اثربخشی و در نهایت کارکرد پویا و مطلوب تضمین کننده بقاء و دوام آن در بلند مدت باشند. تحقیق حاضر با هدف بررسی و مقایسه کارایی و بهره وری تعاونی‌های صیادی مستقر در دو ساحل شمالی و جنوبی جزیره قشم صورت گرفت. روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی بوده و جامعه آماری شامل 13 تعاونی صیادی اعم از فعال و غیر فعال در سطح جزیره قشم بوده است. داده‌های آماری به روش پیمایشی و از طریق تهیه و تکمیل پرسشنامه و مراجعه به اسناد شرکت‌های تعاونی و اداره شیلات و مصاحبه با اعضای تعاونی‌ها و کارشناسان شیلات جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزار Spss و Excel صورت گرفت. طبق نتایج تحقیق، حدود 21 درصد از تعاونی‌ها فعال و مابقی تقریباً غیر فعال بودند. میزان کارایی و بهره وری و سرمایه گذاری اولیه تعاونی‌های صیادی سواحل جنوبی بیشتر از تعاونی‌های صیادی سواحل شمالی بود. همچنین، میزان سود ناخالص و خالص تعاونی‌های صیادی سواحل جنوبی از تعاونی‌های صیادی سواحل شمالی بیشتر بود. در تحقیق حاضر مشخص شد که ساختار و عملکرد تعاونی‌های صیادی مستقر در جزیره قشم از ضوابط و قوانین عمومی تعاونی‌ها تبعیت ندارد که این امر بر کارایی و بهره وری آن‌ها تأثیر منفی داشت.