نقش «قصد» در ‌‌حُسن‌ و قُبح اخلاقی‌‌‌، از منظر آخوند خراسانی

Authors

  • محمدصالح مازنی دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دبیر جشنواره علامه علامه مدیر ترویج پژوهش
Abstract:

بحث ‌‌حُسن‌ و قُبح از مسائل مهم کلام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، فلسفه و اصول فقه است. از طرفی دیگر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، قضاوت دربارۀ نیکویی و بدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، به متغیّرهایی نظیر «قصدِ فاعل» وابسته است. یکی از مسائل مورد کنکاش فقیهانِ اصولی و فیلسوفان اخلاق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بررسی نقش قصد در ارزش عمل و ‌‌حُسن‌ و قُبح افعال است. در این میان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، اندیشه‌های ملا محمد کاظم خراسانی (آخوند خراسانی)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، دربارۀ تأثیر قصد بر ‌‌حُسن‌ و قُبح افعال از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این مقاله با روش تحقیقی۔ توصیفی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ضمن مفهوم‌پردازی ‌‌حُسن‌ و قُبح و تبیین دیدگاه‌های مختلف دربارۀ معنای آنها‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، نظر فقیه و اصولی بزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، آخوند خراسانی دربارۀ نقش قصد در ‌‌حُسن‌ و قُبح اخلاقی تحلیل ‌شده است. از نظر آخوند خراسانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، «‌حُسن‌ و قُبح» همان ملائمت و منافرت فعل با قوّهٔ عاقله است. به این معنا که هر عملی که مورد تأیید عقل باشد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ملائم و اگر عقل آن را تأیید نکند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مورد تنفر است. قصد فاعل نیز یکی از معیارهای ملائمت و منافرت با عقل است. بدین ترتیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، قصد خوب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، حُسن فاعلی دارد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، چنان‌ که قصد بد قُبح فاعلی دارد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، یعنی عقل اراده انجام افعال قبیح را نمی‌پسندد و به قبح آن حکم می‌کند و به‌تبع قبحِ نیّت عمل نیز قبیح شمرده می‌شود.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

«حسن و قبح» از منظر وحی

 بازخوانى دیدگاه‌هاى گوناگون درباره معنى حسن و قبح و شرح و توضیح نگاه قرآن است.  نویسنده معنى‌شناسى حسن و قبح را در هفت محور با عناوین: کمال و نقص، سازگارى و ناسازگارى با هدف، هماهنگى و ناهماهنگى با طبع، تفسیر حسن و قبح به مدح و ذم و معنایى جامع و در برگیرنده همه نظریه‌ها، مطابقت و عدم مطابقت فعل با قانون و استحقاق مدح و ذم برخاسته از امر و نهى شرعى، به بحث و بررسى مى‌نشیند و تمامى تعاریف را ب...

full text

حسن و قبح اخلاقی

حسن و قبح اخلاقی( ذاتی یا عقلی) دارای جایگاه ارزشمندی در علومی هم چون علم اخلاق است که  با نفی آن اخلاق نسبی می شود. در این مقاله به تعریف و نقد مفاهیم حسن و قبح می­پردازیم.

full text

معناشناسی علامه حلی از مفاهیم حسن و قبح اخلاقی

معناشناسی مفاهیم اخلاقی، بداهت و تعریف‌‌‌پذیری یا تعریف‌ناپذیری آنها از زمره مباحث فلسفه تحلیلی اخلاق است. در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا با تکیه بر معناشناسی فیلسوفان تحلیلی اخلاق معاصر از مفاهیم اخلاقی، دیدگاه علامه حلی را به عنوان یکی از متکلمان امامیه که بیش از دیگران به مباحث فلسفة اخلاق پرداخته است، توضیح داده و بررسی کنیم. اگرچه علامه حلی مانند آدامز از فیلسوفان تحلیلی اخلاق معاصر، مفاهیم...

full text

«حسن و قبح» از منظر وحی

بازخوانی دیدگاه های گوناگون درباره معنی حسن و قبح و شرح و توضیح نگاه قرآن است.  نویسنده معنی شناسی حسن و قبح را در هفت محور با عناوین: کمال و نقص، سازگاری و ناسازگاری با هدف، هماهنگی و ناهماهنگی با طبع، تفسیر حسن و قبح به مدح و ذم و معنایی جامع و در برگیرنده همه نظریه ها، مطابقت و عدم مطابقت فعل با قانون و استحقاق مدح و ذم برخاسته از امر و نهی شرعی، به بحث و بررسی می نشیند و تمامی تعاریف را به ...

full text

آخوند خراسانی، فقه و امر سیاسی

آخوند خراسانی، اندیشمندی اصولی است که با نگرشی عقل گرایانه به تأمل اجتهادی درباره امر سیاسی می­پردازد. مقاله حاضر، با اشاره به بسترهای عینی و فکری اندیشه­ورزی فقهی سیاسی وی، تلاش دارد به منطق درونی اندیشه فقهی سیاسی وی راه یافته و از این طریق پیوند فقه و امر سیاسی را نشان دهد. نگارنده به طور مشخص دیدگاه فقهی وی در باره ولایت فقیه و مشروطیت را به مثابه مهم ترین مصادیق امر سیاسی  این دوره بررسی ک...

full text

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023