نقش سعدی در نام‌آوری شیراز

با آنکه نام شیراز به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران از سده‌های گذشته در بسیاری از متون تاریخی و ادبی مختلف آمده است، اما تا پیش از ظهور شیخ اجل سعدی، ترجیح چندانی بر سایر شهرهای ایران ندارد و همانند شهرهایی چون تبریز و طوس و یزد و اصفهان و بخاراست. اما از زمانی که سعدی در قرن هفتم به قدم از شیراز می‌رود و به سر بازمی‌گردد و خاک شیراز و آب رکن‌آباد دست از دامنش برنمی‌دارند و خوشی و تفرّج نوروز شیراز را در شعر خود یادآور می‌شود، چشمان شاعران و شعرخوانان تمام قلمرو پهناور زبان فارسی، از کناره‌های رود سند و فرارود گرفته تا کناره‌های دریای مدیترانه و سیاه و در حقیقت چشم تمام دنیای اسلامی به سوی شیراز خیره می‌گردد، بطوری‌که در این گستره کم‌تر شاعری توانست شعری بگوید و سعدی و شیراز را در نظر نداشته باشد! از همین روزگار است که نام شیراز مانند یک اصطلاح ادبی وارد حوزه‌ی شعر می‌شود و شهر شیراز به عنوان سرزمین شعر و ادب شهره‌ی آفاق می‌گردد و آنچه را وابستگی و نسبتی با شیراز داشت مانند شعر سعدی، زیبا، جذاب و چشم‌نواز جلوه می‌کند. شهر شیراز زیباتر می‌شود، مردمانش زیبا و مهمان‌نواز می‌شوند، خاک شیراز گل‌پرور و آب و هوایش هم‌طراز بهشت می‌شود و ... و شاعرانی که در شهرهای دیگر زاده‌اند آرزو می‌کنند که کاش شیرازی بودند. با این توضیحات جایگاه شیراز را در شعر و ادب فارسی به دو دوره‌ی شیراز پیش از ظهور سعدی و پس از او تقسیم کرده و با اسناد و شواهد مورد بررسی قرار داده‌ایم.