نقدی بر روش‌شناسی برنامه‌های پژوهش علمیِ لاکاتوش‌

author

  • سعید ناجی مربی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران
Abstract:

هدف این مقاله، نقد و بررسی روش‌شناسی برنامه‌های پژوهش علمی ایمره لاکاتوش است. لاکاتوش با ارائه روش‌شناسیی مبتنی بر ابطال‌گرایی، برآن بود که بر تکثر گرایی (نسبی‌گرایی و شکاکیت) غلبه کند و برنامه پژوهشی بهتری را از میان برنامه‌های دیگر تشخیص و تمیز ‌دهد. سوال این است که آیا تعدیل‌های ثانویه‌ای که لاکاتوش بتدریج در برخورد با برخی واقعیت‌های تاریخی و برخی ایرادهای مخالفان در فرم و محتوای نظریه اولیه‌اش ایجاد کرد، خدشه‌ای به آن و غایاتش وارد نمی‌کند؟ این مقاله نشان می‌دهد که این اتفاق می‌افتد. یکی از تعدیلهای لاکاتوش در روش‌شناسی‌اش، پناه بردن به ایده معقولیت غیرآنی است که بر اساس آن، دیگر نمی‌توان همین الان و در فرصت معین و کوتاهی در باره معقول بودن ترجیح یک برنامه پژوهشی (یا نظریه) به برنامه (یا نظریه)ای دیگر نظر داد. در این مقاله، با ارائه تحلیلی منطقی نشان داده می‌شود که این تعدیل، روش‌شناسی ‌او را نسبت به تمیز بین برنامه‌های پژوهشی بهتر و برنامه‌های پژوهشی ضعیف، ناتوان می‌کند. همچنین، او تعریف جدیدی از روش‌شناسی ارائه می‌دهد که این تعریف نیز به نوبه‌خود کارکرد اصلی روش‌شناسی او را از بین برده، آن ‌را به نوعی بی‌خاصیت می‌کند. نهایتاً این مقاله قصد دارد با نشان دادن ضربات جبران ناپذیری که تعدیلهای ثانویه لاکاتوش به نظریه او وارد می‌سازد، بیان کند که‌ این روش‌شناسی با تعدیلهای ثانویه وی، نه تنها نجات نمی‌یابد، بلکه به اهداف اولیه‌اش برای ارائه آن نیز نایل نمی‌شود.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

نقدی بر فرا روش‌شناسی ایمره لاکاتوش

چکیده  ایمره لاکاتوش  نظریه‌ای برای ارزیابی روش‌شناسی‌ها  و انتخاب بهترین آنها ارایه کرد که بعداً فراروش‌شناسی نام گرفت. این فرا‌روش‌شناسی ملهم از روش‌شناسی برنامه‌ی پژوهش علمی لاکاتوش و مبتنی بر ویژگی‌هایی بود که لاکاتوش برای یک روش‌شناسی خوب لازم می‌دانست. این فراروش‌شناسی بر آنست تا با توسل به تاریخ علم، هم به شناسایی بهترین روش‌شناسی از میان همه‌ی روش‌شناسی های موجود بپردازد و هم راهی برای ...

full text

نقدی بر فرا روش شناسی ایمره لاکاتوش

چکیده  ایمره لاکاتوش  نظریه ای برای ارزیابی روش شناسی ها  و انتخاب بهترین آنها ارایه کرد که بعداً فراروش شناسی نام گرفت. این فرا روش شناسی ملهم از روش شناسی برنامه ی پژوهش علمی لاکاتوش و مبتنی بر ویژگی هایی بود که لاکاتوش برای یک روش شناسی خوب لازم می دانست. این فراروش شناسی بر آنست تا با توسل به تاریخ علم، هم به شناسایی بهترین روش شناسی از میان همه ی روش شناسی های موجود بپردازد و هم راهی برای ...

full text

لاکاتوش و معقولیّت معرفت علمی

این مقاله بعد از مروری کوتاه به زندگی ایمره لاکاتوش، به طرح و معرفی نظریه ی معقولیت وی می پردازد. لاکاتوش روش شناسی را به مثابه یک نظریه ی معقولیت می داند. بنابراین روش شناسیِ معرفت علمیِ وی، نظریه ای برای معقولیت معرفت علمی محسوب می شود. بعد از بررسی اجمالی مفهوم معقولیت، مروری تاریخی به زمینه ها و چگونگی نهادینه شدن «معقولیت معرفت علمی» و نقش روش های علم  در تحقق این امر داشته و سپس به اختصار ب...

full text

نقدی بر راهنمای کشوری «اخلاق در پژوهش بر روی کودکان»

Pediatric research is a complicated and sensitive field of research that involves specific legal, ethical, and even philosophical aspects therefore the guideline of pediatric research is considered one of the important ethical guidelines in research. Although this ethical guideline has been used for some years, a need for its revision is always felt with the passing of time. Accordingly this st...

full text

ارائه یک روششناسی پژوهش طراحی (drm) مبتنی بر فلسفه اسلامی-ایرانی

از آنجایی که دستاوردهای پژوهش در هر علم (یا الگوی معرفتی) با روش پژوهش در همان علم دارای نسبت مستقیم است لذا نمی توان انتظار داشت از روش پژوهش علمی محصولی جز نظریه علمی استخراج شود. به این ترتیب در صورتی که پژوهشگران طراحی(دیزاین) بخواهند نظریه ای طراحانه و اسلامی-ایرانی از پژوهش خود استخراج نمایند نیازمند یک روش پژوهش طراحی اسلامی-ایرانی خواهند بود. لذا این مقاله دو رویکرد اساسی را پی گرفته اس...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 1  issue 1

pages  63- 80

publication date 2009-05-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023