نشانه‌شناسی تقابل‌های دوگانة نمادهای حیوانی در غزلیات شمس

Authors

Abstract:

  شاعران عارف به‌ویژه مولوی، برای بیان عرفان عملی و القای مضامین ناب عارفانه، ناچار به استفاده از زبان خاصی بودند؛ بنابراین، با بالابردن ظرفیت زبانی و استفاده از نمادهای عرفانی، سعی در انتقال این مفاهیم عمیق داشتند. از سوی دیگر، برای دریافت دلالت‌های ضمنی نمادهای اشعار مولوی، ناگزیر باید به روابط میان نشانه‌ها توجه کرد که از جملۀ آن­ها روابط تقابلی است؛ چراکه دریافت الگوهای فکری مولوی، متضمن بررسی روابط تقابلی، نحوۀ گزینش و روش برخورد با روابط است. تقابل‌های دوگانه، اساس نظریة ساختارگرایی است که توجه حوزه‌های مختلف زبان‌شناسی، روایت‌شناسی، فلسفه و... را به خود جلب کرد. این تقابل‌ها، ژرف‌ساخت متن را نمایان می‌کنند و با تحلیل و بررسی آن­ها می‌توان به دنیای تفکر شاعر دست یافت. در این مقاله، نگارندگان به روش توصیفی- تحلیلی، جفت‌های تقابلی نمادهای حیوانی را در غزلیات شمس بررسی می­کنند. آنچه در بخش تقابلی حائز اهمیت است، نحوة گزینش نمادها و هنجارشکنی در روابط تقابلی است. مطابق نتایج، رابطه‌های تقابلی در غزلیات شمس، در چهار دستة سلبی، ایجابی، دووجهی و میانه نمود یافته است که تقابل‌های میانه و دووجهی، نشانگر هنجارشکنی و پویایی در جفت‌های تقابلی هستند. همچنین در این مقاله، روابط تقابلی از سه منظر الگو، کنش و دگردیسی بررسی می­شود. در مقولة الگوها، جفت‌های خاموشی/ قیل­وقال، روح/ جسم، عقل/ عشق و... در تقابل با یکدیگر قرار گرفته‌اند که این مسئله، بیانگر دغدغه‌های اندیشگانی مولوی دربارۀ این مؤلفه‌هاست. در بخش کنشی، کنش‌ها در چهار مقولة رنگ، صدا، مکان و حرکت نمود یافته­اند که اغلب، دلالت‌های ضمنی نماد، با کارکرد کنش‌ها در یک راستا قرار می‌گیرند؛ برای مثال، باز جان با شنیدن صدای موسیقی و طبل عشق آرزوی دیدار معشوق در او زنده می‌شود و به­همین­دلیل، حرکت مسیح­وار باز، با رنگ سفید و مکان آن تطابق پیدا می‌کند. در نقطة مقابل باز، کلاغ با داشتن رنگ سیاه، حرکت روبه­پایین و مکان مردار، مبین تطابق کنش‌ها با دلالت ضمنی نماد است. درنهایت، روح تعالی‌بخش مولوی معتقد است که این دوگانگی‌ها زمانی از میان برمی‌خیزند؛ اما در مواردی، این دگردیسی‌ها درجهت عکس پیش می‌روند که این مسئله، ناشی از پویایی و هنجارشکنی‌های عرفان مولوی است. گذر متن غزلیات شمس از حالت مکانیکی به دینامیکی نیز منوط به ساختارشکنی‌های موجود در دلالت‌های قراردادی است.   واژه­های کلیدی: مولوی، عرفان، نشانه‌شناسی، تقابل دوگانه، نماد حیوانی.  

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

نشانه شناسی نمادهای حیوانی در غزلیات شمس

شاعرانِ عارف برای بیان مفاهیم عمیق عرفانی و عاطفیِ خود به ناچار با بالابردن ظرفیت زبانی دست به هنجارگریزی و استفاده از نماد می زنند، که از جمله آن می توان به نمادهای حیوانی اشاره کرد. در این پایان نامه به نشانه شناسی نمادهای حیوانی در غزلیات شمس پرداخته شده است. نشانه شناسی مطالعه نظامند نشانه ها به جهت دریافت لایه های گوناگون فکری شاعر یا نویسنده است. با بررسی این علم در نمادهای حیوانیِ غزلیات شم...

نشانه شناسی تقابل های دوگانه نمادهای حیوانی در غزلیات شمس

شاعران عارف به ویژه مولوی، برای بیان عرفان عملی و القای مضامین ناب عارفانه، ناچار به استفاده از زبان خاصی بودند؛ بنابراین، با بالابردن ظرفیت زبانی و استفاده از نمادهای عرفانی، سعی در انتقال این مفاهیم عمیق داشتند. از سوی دیگر، برای دریافت دلالت های ضمنی نمادهای اشعار مولوی، ناگزیر باید به روابط میان نشانه ها توجه کرد که از جملۀ آن­ها روابط تقابلی است؛ چراکه دریافت الگوهای فکری مولوی، متضمن بررس...

full text

نشانه‌شناسی نماد حیوانی شیر در غزلیات شمس

چکیده: نشانه­شناسی مطالعه نظامند نشانه­ها جهت دریافت لایه­های گوناکون فکری شاعر یا نویسنده است. با علم نشانه­شناسی می­توان به اصلی­ترین وظیفه آن یعنی بررسی انواع دلالت­های معنایی دست یافت. این نوشتار با رویکرد علم نشانه­شناسی نماد حیوانی شیر را در غزلیات شمس تبیین می­کند. در این مقاله سعی نویسندگان بر این است که نماد شیر را از مناظر رمزگان فرهنگی، هنجارشکنی، بازی دال، کنش، جفت­های تقابلی و دگرد...

full text

نشانه‌شناسی نماد حیوانی باز در غزلیات شمس

شاعران عارف برای بیان مفاهیم عمیق عرفانی و عاطفی خود ناگزیر با بالابردن ظرفیت زبانی به هنجارشکنی و استفاده از نماد روی می‌آورند که نماد حیوانی ازجملة آن است. در این پژوهش نشانه‌شناسی نماد حیوانی باز در غزلیات شمس بررسی شده است. نشانه‌شناسی مطالعة نظام‌مند نشانه‌ها برای دریافت پس‌زمینه‌های گوناگون فکری شاعر یا نویسنده است. با بررسی این علم در نماد حیوانی باز، زمینه‌های گوناگون فکری مولوی را می‌...

full text

بررسی و تحلیل کلان‏ نمادهای تقابل ‏ساز در مثنوی و غزلیات شمس مورد مطالعه: کلان ‏نمادهای «شیر» و «خورشید»

ساختارگرایان منطق ذهن و زبان انسان را بر پایۀ ساختاری دوقطبی تعریف می‏کنند که بین دو سوی آن رابطۀ تقابلی حاکم است. منتقد ساختارگرا با تکیه بر این ایدۀ محوری که میان کلیت متن و اجزای آن رابطه‏ای تنگاتنگ برقرار است، تقابل‏های خرد متن را جست‌وجو می‏کند تا با درک آن‏ها به تقابل‏ کلان‏تر دست یابد و بتواند دلالت ضمنی اثر را توضیح دهد. در پژوهش حاضر، تقابل‏های مثنوی و غزلیات شمس بررسی و تحلیل می‏شود. ...

full text

زائوم در غزلیات شمس

زائوم یا فراخرد از مباحث نوینی است که در تحلیل فرمالیستی، به مطالعه و بررسی متون می­پردازد.از مهم ترین ویژگی­های زائوم این است که مانند سایر واژه­های زبان دچار خودکار شدگی و روزمرّگی نمی­شود و همیشه می­تواند به خوبی عهده­دار وظیفه خود باشد، یعنی با برانگیختن احساس و عاطفه به کمک موسیقی بشتابد و جای معنی را پر کند. بسیاری از کلمات در غزلیات مولوی وظیفه اصلی خود را که در نزد شاعران دیگر محدود به ا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 7  issue 12

pages  161- 195

publication date 2015-03-21

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023