نسبت میان نظریه و عمل از منظر پارادایم های حوزه مطالعاتی برنامه درسی

هدف اصلی این مقاله، تبیین رابطه‌ی میان نظریه و عمل از منظر متخصصان اثرگذار و جریان ساز حوزه‌ی مطالعاتی برنامه درسی است. برای دست‌یابی به این هدف، آراء صاحب‌نظران این حوزه‌ی تخصصی در باب نسبت میان نظریه و عمل با استفاده از استدلال‌هایی مبتنی بر شواهد، مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، نظرات صاحب نظران بنام و مطرح این حوزه، در سه دسته‌ی «فنی- علمی»، «عملی» و «نومفهوم‌گرایی»، طبقه‌بندی و بررسی شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که نظریه در طبقه‌ی «فنی- علمی» هم جنس نظریه‌های رایج در علوم طبیعی است که با مفاهیمی کلی و انتزاعی همراه است؛ در طبقه‌ی «عملی»، از نوع موقعیتی است که متناسب با ویژگی‌های موقعیت عینی ساخته می‌شود و در طبقه‌ی «نومفهوم‌گرایی» نیز هم جنس نظریه‌های معتبر در علوم انسانی و هنری است که مبیّن مفاهیم و اندیشه-های انسانی است عمل، در طبقه‌ی «فنی- علمی» از نوع ابزاری و در طبقه‌ی«عملی» و «نومفهوم‌گرایی» از نوع آگاهانه است، با این تفاوت که در طبقه‌ی «عملی»، بر عملی اخلاقی و در طبقه‌ی «نومفهوم‌گرایی» بر عملی اخلاقی و سیاسی یا اجتماعی تأکید می‌شود. رابطه‌ی میان نظریه و عمل در هر یک از سه طبقه‌ی «فنی- علمی»، «عملی» و «نومفهوم‌گرایی» نیز به ترتیب، منطقی، مسأله‌ای یا پژوهشی و دیالکتیک است. تنظیم افکار و نظرات اندیشمندان این حوزه در قالب این سه طبقه، دسته‌بندی جدیدی از پارادایم‌های حوزه‌ی مطالعاتی برنامه‌درسی را نیز ارائه داده است که با دسته‌بندی‌های پیشین از حیث معیار و ملاک دسته‌بندی متفاوت است و این، مهم‌ترین دستاورد این مطالعه است.