نسبت تاریخ و ترقی در سفرنامۀ میرزاصالح شیرازی؛ نخستین بارقه‌های تاریخ تطبیقی در عصر قاجار
Authors
Abstract:
سفرنامۀ میرزا صالح شیرازی حاوی روایتی نسبتاً مفصل از تاریخ غرب، به‌ویژه کشورهای روسیه، انگلستان و عثمانی است. هدف این پژوهش جست‌وجوی دلالت‌‌های صریح و ضمنی نهفته در این بخش از سفرنامه، و سؤال مشخص آن ناظر به انگیزه، هدف و شیوۀ تاریخنگاری میرزاصالح و نگرش تاریخی اوست. تحلیل مضامین مندرج در سفرنامه در پرتو نگاهی فرامتنی، نشان می‌‌دهد که وزن بالای تاریخنگاری در این سفرنامه حاکی از اهمیت تاریخ، هم به‌عنوان یک دانش و هم به‌عنوان یک نگرش نزد نویسندۀ آن است. هدف میرزاصالح از رجوع مکرر و مفصل به تاریخ، ایجاد بنیادهای ترقی جوامع غربی و ارائۀ الگو برای آسیب‌شناسی وضع موجود و انجام اصلاحات در ایران است. در نگرش تاریخی میرزاصالح تحولات جوامع بشری امری تدریجی و محصول انباشت رویدادها و تجربیات آنهاست. در سفرنامه همچنین نوعی تاریخ تطبیقی نهفته است که سه الگوی وضعیت «مدنیت» «سبعیت» و «طریق ترقی» (گذار از سبعیت به مدنیت) را میتوان از یکدیگر بازشناخت. انگلستان نمونۀ الگوی اول، عثمانی نمونۀ الگوی دوم و روسیه نمونۀ الگوی سوم است. تمایز این الگوها از یک سو به فرصت و سرعت پیشرفت جوامع در سه حوزۀ آزادی، تجارت و صنعت و از سوی دیگر به گرایش‌‌ها و عزم نخبگان حاکم برای پیشبرد اصلاحات در مسیر ترقی مربوط است. کشور ایران به الگوی عثمانی نزدیک است و برای نجات آن راهی جز انتخاب طریق ترقی وجود ندارد.
similar resources
تاریخ اجتماعی و اقتصادی شهر خوانسار در عصر قاجار
خوانسار یکی از شهرهای معتبر ناحیۀ اصفهان در روزگار حاکمیّت قاجار بوده است. از این شهر در متون تاریخی بهکرّات یاد شده و شهر بهکرات مورد بازدید سفرنامهنویسان اروپائی قرار گرفته است. حضور بزرگان فرهنگ و هنر و تولیدات مصنوعات متنوّع تجاری را میتوان از اصلیترین عواملی دانست که موجب شهرت این شهر در دورۀ قاجار می‌شده است. اگرچه امروزه شواهد اندکی از آثار و ابنیۀ تجاری، مثل بازار و کاروانسرای عصر ق...
full textتاریخ نویسی باستان گرا و ناسیو نالیستی در ایران عصر قاجار
در نیمه دوم قرن 19م. در ایرانِ عصر قاجار در پی برخورد ایران با دنیای غرب و به دنبال آشنایی برخی اندیشه گران ایرانی با مکاتب و اندیشه های جدید غربی از جمله ناسیونالیسم، گونه‌ی جدیدی از تاریخ نویسی در ایران شکل گرفت که در تاریخ تاریخ نویسی ایرانی بی سابقه بود. این تاریخ نویسی جدید بربنیاد باسنانگرایی، سره نویسی و بزرگداشت ایرا ن وتاریخ و فرهنگ آن یایه گذاری شد. این نگاه تاریخی که گاه با رویکردهای ...
full textبررسی تطبیقی اصول روایت در تاریخ بیهقی و تاریخ بلعمی
تاریخ بلعمی (از تاریخهای عمومی عالم) و تاریخ بیهقی (از تاریخهای خصوصی دورة غزنویان) از شاه‌کارهای تاریخی و ادبی ایرانزمین به شمار می‌روند. به رغم پژوهشهای فراوانی که دربارۀ آنها انجام شده، از دید تطبیقی و از ابعاد مختلف تاریخی و ادبی، نظیر سبک و اسلوب تاریخپردازی، اصول روایت، و زبان، تا کنون کمتر بدانها توجه شده است. این دو اثر، که از برجستهترین نمایندگان دورة نخستین تاریخن...
full textبررسی تطبیقی کارکردهای شعر در تاریخ بیهقی و تاریخ فخری
شعر و تاریخ دو حوزۀ جدا از هم هستند و درک سازگاری این دو در یک اثر مشکل است؛ خاستگاه اولی خیال است و خاستگاه دومی عالم واقع. اما شعر به عنوان یکی از ابزارهای سودمند و سازنده، حضور گسترده‌ای در متون تاریخی دارد و نقش و کارکردهای فراوانی نظیر ادبی، تاریخی، استنادی و تفسیری ایفا می‌کند و تاریخ‌نگاران برای بیان مقاصد خود از آن بهره می-گیرند. پژوهش پیش‌رو در صدد بررسی تطبیقی و تبیین کارکردهای مختلف ...
full textتاریخ هنر مساجد عصر قاجار شهر زنجان
مسجد به عنوان پایگاه دینی،اجتماعی و سیاسی،از زمان صدر اسلام تا کنون از مشروعیت والایی در جامعه ایران اسلامی برخوردار است و طبیعی است درجه این اهمیّت در دوره هایی که حاکمیت دینی نیز وجود داشته بیشتر بوده،عصر قاجارها سرآغاز دوران جدیدی در ایران است که در بررسی تاریخ شهر زنجان-که شکوفایی و اهمیّت سیاسی خود را به عنوان کرسی منطقه،مدیون حکومت قاجارهاست و به دلایلی نظیر قرار گرفتن در مسیرهای ارتباطی جا...
My Resources
Journal title
volume 29 issue 24
pages 95- 116
publication date 2019-12-22
By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.
Keywords
Hosted on Doprax cloud platform doprax.com
copyright © 2015-2023