نسبت الهیات فیزیکی به الهیات اخلاقی در اندیشه کانت

هرچند کانت در نقد عقل محض، مغالطات برخاسته از الهیات نظری را خاطر نشان ساخته است ولی از این میان، برهان فیزیکی- خداشناختی (غایت شناختی) را ارزشمند دانسته است. وی در نقد عقل عملی، صورت صحیح خداشناسی را در قالب الهیات اخلاقی عرضه نموده و برخی از مبانی نظری آن‌را در نقد قوه حکم تبیین کرده است. در اثر اخیر، با تقریری جدید از برهان فیزیکی- غایت شناختی به‌مدد قوه حکم تأملی، تصویری فی‌نفسه (نومنال) از جهان به‌مثابه غایت‌مند عرضه گردیده و خداوند به‌عنوان طراح ذی‌شعور این جهان معرفی شده است. کانت این تصویر و الهیات برخاسته از آن را لازمه الهیات اخلاقی دانسته و آن‌را- به‌ویژه در هماهنگ نمودن فضیلت و سعادت به‌عنوان مؤلفه‌های خیر اعلا- همچون تمهیدی بر این الهیات درنظر گرفته است. ازسوی دیگر، الهیات اخلاقی نیز ایده‌های عقلی طرح شده در الهیات فیزیکی- غایت شناختی را عینیت بخشده و به‌ تثبیت آن‌ها کمک می‌کند. این نوشتار درصدد است ضمن تشریح این دو الهیات در اندیشه کانت، نسبت متقابل آن‌ها را بیان نماید.