منطق تفسیر در نگاه طبرسی

author

محمد بهرامی

Abstract:

نگاهى تطبیقى به تفسیر طبرسى و هرمنوتیک با نحله‌هاى متفاوت آن و ذکر همانندى‌ها و ناهمانندى‌هاى تفسیر طبرسى و هرمنوتیک است. مرحوم طبرسى دو تعریف از تفسیر عرضه مى‌دارد. یک تعریف، ایشان را مؤلف‌گرا نشان مى‌دهد که براى خواسته‌هاى مخاطب ارزشى قائل نیست، براین اساس ایشان با هرمنوتیک شلایر ماخر، دیلتاى و هرش همراه است. از جهت موضوع نیز میان تفسیر مورد نظر طبرسى با هرمنوتیک ناسازگارى وجود دارد. موضوع تفسیر، آیات مشکل قرآن و موضوع هرمنوتیک تمام اجزاء تشکیل دهنده یک متن است. شواهدى در مجمع‌البیان و جوامع الجامع، نشان از تمایل طبرسى به مؤلف محورى دارد. تعریف دیگر طبرسى از تفسیر با نظریه متن محورى نزدیکى دارد. انحصارگرایى در تفسیر آیات قرآن در نظرگاه طبرسى به دلایلى چند نادرست است و از این جهت سخنان طبرسى در نوشته‌هاى مارتین لوتر نیز در خور ردیابى است. مجمع‌البیان تعدد معانى را در مورد برخى آیات مى‌پذیرد و در تعدادى از آیات باور ندارد. او معناى قطعى و نهایى را در شمارى از آیات باور دارد و در تعدادى آیات به معناى قطعى و نهایى معتقد نیست. نشانه‌هایى از هرمنوتیک دستورى و فنى در این تفسیر دیده مى‌شود. اهمیت سیاق، آشنایى با فرهنگ زمانه، از نشانه‌هاى کاربرد تفسیر فنى در مجمع‌البیان است. اسباب نزول، فرهنگ زبانى اعراب، باورهاى عرب جاهلى از جلوه‌هاى مهم شناخت فرهنگ زمانه است. طبرسى نقش پیش فرض‌ها در تفسیر بهینه آیات را باور دارد و از دو گونه پیش فرض کلى و جزئى بهره مى‌گیرد. پیش‌فرض‌هاى کلى، اصول کلى حاکم بر تفسیر را ترسیم و تبیین مى‌کند و تأثیر چندانى در فهم تک‌تک آیات ندارد و پیش‌فرض‌هاى جزئى در تک‌تک آیات تأثیرگذار است. پیش‌فرض‌هاى جزئى ممکن است کلامى، ادبى، علمى و... باشد.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

آسیب‌شناسی کتاب «هرمنوتیک قرآنی طبرسی و مهارت تفسیر قرآن»

کتاب «هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن» اثر برویس فاج(Bruce fudge) از جمله آخرین نگاشته‌های خاورشناسان در زمینه تفسیر امامیه است. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش فاج در خلق برخی مطالب کتاب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. مقاله پیش رو، ضمن اشاره به محتوی کتاب و بیان نقاط قوت و ضعف آن، برخی نظریات ناصواب در کتاب را با استفاد...

full text

تفسیر عکرمه در نگاه تحلیلى

نگاهى گذرا به زندگى نامه و شخصیت عکرمه و ارائه روش تفسیرى اوست. عِکْرِمَة - مولى ابن عباس - (25-105 ه .ق.( از مفسّران تابعین است. نویسنده پس از ذکر تاریخ زندگانى وى از جمله ورود به جمع تابعین و سفرها و اخذ جوائز و دوران پایانى زندگى، به مشایخ و استادان و شاگردان عکرمه اشاره کرده و اتهامات رجالیان را درباره شخصیت وى به ویژه کذاب بودن و دروغ بستن بر ابن عباس، گرایش به مذهب خوارج، ناخشنودى معاصران از ...

full text