ملاحظاتی در نقد کسروی بر غزلیات حافظ

هدف مقالۀ حاضر رویکردی است به کتاب «حافظ چه می‌گوید؟» نوشتۀ احمد کسروی، که در آن به اعتراض و انتقاد از شخصیت و شعر حافظ، زبان گشوده همۀ ستایش‌هایی که از حافظ شده مایۀ گمراهی ایرانیان دانسته و گفته‌های حافظ را در هم و پریشان خوانده و با نوشتن این کتاب، به گفتۀ خود، کوشیده تا زحمت ایرانیان را کم کند و چاره‌ای برای گمراهی‌شان بیندیشد. در این مقاله نگارنده با توجّه به مرقومات موجود در نقد کتاب مذکور و گزینش چند شعر حافظ که مدّ نظر آن کتاب است، با تکیه بر شروح معتبر دیوان حافظ، این غزل‌ها را بررسی کرده تا ثابت کند که گزینش حافظ در وزن و قافیه و واژه و محتوا و موضوع اشعار خود به هیچ وجه صدفه و اتّفاق نبوده و خود می‌دانسته چه می‌گوید و چه اراده کرده لذا چنان داوری‌های سرسری و عجولانه، بدون معرفت واقعی از خود حافظ و شعر و زبان او، نه خدشه‌ای بر پیکر مادّی و معنوی حافظ و کلامش وارد می‌آورد و نه چهرۀ جهانی او را در چشم دوستدارانش مکدّر می‌کند. اشعارش همه دارای معانی عمیق و قابل توجیه و تفسیر و ناگفته‌ها دربارۀ او همچنان بسیار است.