مقایسه و اعتبار‌سنجی دو رویکرد بهینه‌سازی کاربری‌ها در آمایش سرزمین شهرستان گرگان

یکی از مهم‌ترین مسئله‌ها در آمایش سرزمین، رفع تعارض میان کاربری‌های متضاد و یا رقیب در یک مکان است. این امر باید با توجه به میزان مطلوبیت و در نظر گرفتن پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی آنها انجام شود. بدین منظور رویکردهای مختلفی شکل گرفته است که هر کدام برای رفع این تعارضات به شکلی این کار را انجام می‌دهند. هدف این تحقیق مقایسه دو رویکرد بهینه‌سازی تخصیص کاربری چندهدفه زمین (MOLA) و انتخاب چندبُعدی (MDCHOICE) است. نخست نقشه‌های حاصل از دو رویکرد برای محدوده شهرستان گرگان تهیه شدند و سپس این نتایج با روش‌های آماری و بوم‌شناختی و سنجه‌های سیمای‌سرزمین مقایسه شدند. نتایج مقایسه مبتنی بر پارامترهای آماری و بوم‌شناختی حاکی از برتری رویکرد تخصیص کاربری چندهدفه زمین بود. به‌منظور اعتبارسنجی بنابر نتیجه مرحله قبل، نقشه حاصل از رویکرد MOLA به‌عنوان نقشه مرجع و رویکرد دیگر به‌عنوان نقشه مورد مقایسه، استفاده گردید. سپس، میزان شباهت و میزان توافق نقشه‌ها به‌کمک الگوریتم‌های مختلف موجود در نرم‌افزارهای ایدریسی و MCK، بررسی گردید. نتایج حاصل از بکارگیری هر یک از الگوریتم‌ها، شاخص‌های مفیدی مثل مقایسه طبقه به طبقه و سلول به سلول و انواع دیگری از ضرایب کاپا مانند کاپای هیستو، کاپای مکانی و کاپای فازی را ارائه کردند که به-نوع خود باب مباحث تکمیلی در روش‌های مقایسه را باز می‌کند. درنهایت، به‌عنوان یک نتیجه‌گیری فرعی پیشنهاد می‌شود برای مقایسه نقشه‌هایی که به روش‌های مختلف مدلسازی شده‌اند و یا در اعتبارسنجی‌ها، بجای ضریب کاپای معمول یا استاندارد، از انواع مختلف کاپا که میزان توافق در مکان و تعداد را نشان می‌دهند، استفاده شود.