مفهوم دوگانه ترکیب اصطلاحی «از بُنِ دندان»

author

  • محمّد ایرانی استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی کرمانشاه
Abstract:

در بیشتر فرهنگ‌های فارسی؛ اعمّ از فرهنگ‌های عمومی یا فرهنگ لغات و تعبیرات خاصّ یک اثر یا واژگان و اصطلاحات یک شاعر و نویسنده حتّی در شرح‌هایی که بر برخی از متون کهن نظم و نثر نوشته شده، ترکیب کنایی «از بن دندان» را به معنی «از صمیم دل، از دل و جان، و از روی میل و رغبت» معنی کرده‌اند؛ یعنی در حقیقت تنها به یک وجه از معنای آن توجّه داشته‌اند. از آن‌جا که این مفهوم با توجّه به بافت جمله و انسجام معنایی در برخی ‌بیت‌ها و عبارت‌های شرح شده، درست به نظر نمی‌رسید، به بررسی و استخراج نمونه‌هایی مختلف از متون نظم و نثر کهن پرداخته شد. نتیجه حاصل‌شده از این پژوهش تبیین می‌کند که باید ترکیب کنایی مزبور را در عداد «اضداد» زبان فارسی به شمار آورد؛ زیرا در شاهد مثال‌ها و نمونه‌های گردآوری شده برخلاف معنای غالب و رایج این ترکیب ـ با مفهومی متضاد مواجه می‌شویم که از دید فرهنگ نویسان و شارحان متون پنهان مانده است. در این کاربرد معنایی دوگانه، ترکیب کنایی «از بن دندان» به مفهوم «انجام کاری از روی اضطرار و ناچاری یا از سر طوع و تسلیم» به کار رفته ‌است. این ترکیب از دید دستوری در حُکم قید‌واره یا متمّم قیدی و گروه حرف اضافه‌ای است

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی مفهوم" انسان کامل »از دیدگاه عزیز بن محمد نسفی

اصطلاح « انسان کامل" یکی از اصطلاحات بسیار مهم و کلیدی عرفان اسلامی است کهنخستین بار محی الدین ابن عربی، از عارفان برجستۀ مسلمان قرن هفتم هجری آن را به کاربرده است . پس از ابن عر بی، شاگردان و پیروان مکتب عرفانی او، و نیز شخصیت های دیگریهمچون عبدالکریم گیلانی و عزیز بن محمد نسفی، به این مفهوم پرداختند و آن را به کمالخود پروردند . نسفی در آثار خود به طور مبسوط به آن پرداخته و انسان کامل را بر دو...

full text

اصطلاحی ناکارآمد در فرهنگ شرق

یکی از عمیق‌ترین نیازهای ما، حس هویت و تعلق است. پیوستگی انسان به منظر و چگونگی پیداکردن هویت در منظر و مکان یک نیاز مشترک میان انسان‌ها است. لذا منظر آن چیزی که ما به سادگی می‌بینیم نیست، بلکه روش نگاه کردن است : ما با چشمانمان منظر را می‌بینیم ولی با ذهنمان آن را تفسیر می‌کنیم و ارزش‌ها را با دلایل ناملموس (معنوی) به آن (منظر) نسبت می‌دهیم. بدین جهت منظر می‌تواند به عنوان یک ساختار فرهنگی که ...

full text

حکومت‌های قانون اساسی‌گرا: مطالعه قوانین‌اساسی و مفهوم آزادی‌های دوگانه

با توجه به تحولات روابط اجتماعی در جوامع مدرن و بویژه اهمیت پیدا کردنِ محدودیت قدرت سیاسی حکومت‌ها، حق حاکمیت مردم و حمایت از حق‌‌های فردی و آزادی‌‌‌های عمومی به عنوان مبانی قانون‌ اساسی‌گرایی و حکومت قانون ‌اساسی‌گرا، به نظر می‌رسد که لازم است دسته‌بندی جدیدی از قوانین ‌اساسی که با حقوق ‌اساسی مدرن و قانون ‌اساسی‌‌گرایی سازگارتر است، ارائه شود. به همین لحاظ لازم است همه دسته‌‌بندی‌های کلاسیک قو...

full text

تعبیر رجالی ثقه معنای لغوی یا اصطلاحی؟

عتبار توثیقات موجود در اصول متقدّم و متأخّر رجالی شیعه به سبب عدم تدوین آنهاا در زمان حضور راویان، با شبهۀ حدسی بودن مواجه است که بر فرض قبول آن، باب علم توثیق "منسدّ" خواهد شد و عملاً بسیاری از روایات، از دایرۀ حجّیت و اعتبار بیرون خواهند رفت؛ حال آنکه با تکیه بر مبنای وثوق و اطمینان به آراء رجالی و اعتماد به قرائن، راویان بسیاری حتّی از سوی رجالیان متأخر قابلیّت توثیق می‌یابند. یکی از این قرائن،‌ تو...

full text

آسیب شناسی مفهوم وحدت اسلامی در قالب دوگانه فرقه گرایی و سکیولاریسم

مفهوم وحدت اسلامی، در تاریخ معاصر از شبه‌قارۀ هند برخاست و در نهایت، از طریق سید جمال در جهان اسلام گسترش یافت. این مفهوم همواره در چارچوب دوگانۀ مفهومی فرقه‌گرایی و سکولاریسم مورد خوانش و توجه قرار گرفته است. همین مسئله سبب شده که این مفهوم درست عکس کارکرد خود که ایجاد وحدت در بین فرق اسلامی برای غلبه بر عقب‌ماندگی ناشی از استعمار و استبداد است، عمل کند. در این مقاله سعی بر آن است که زمینه‌های...

full text

ماهیت دوگانه در مفهوم سازی استعاری عشق در زبان فارسی: رویکردی شناختی

پژوهش حاضر به بررسی ماهیت دوگانه در مفهوم‌سازی استعاری عشق در دو حوزه‌ی عواطف و روابط انسانی در زبان فارسی با رویکردی شناختی و بر اساس نظریه‌ی استعاره‌ی مفهومی می‌پردازد. برای این مطالعه، 15 رمان فارسی از پایگاه دادگان زبان فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی انتخاب شد. برای انتخاب کلیدواژه‌های مرتبط با مفهوم عشق به‌منظور جستجو در پیکره نیز از پایگاه فارس‌نت آزمایشگاه پردازش زبان طبیعی ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 4  issue 1

pages  47- 60

publication date 2012-03-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023