معنا در مسکن، بازخوانی روایت مسکن دیروز برای زندگی امروز

چکیدهخانه فضای بلافصل مرتبط با زندگی آدمی است. فضایی که از آن تاثیر می‌گیرد و بدان تاثیر می‌گذارد. این فضا در پیوند با مفهومی پیچیده یعنی خانواده به عنوان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی و جزء لاینفک خانه‌ی ایرانی- اسلامی معنا می‌یابد. پیوند میان خانه، خانواده و زندگی جاری در آن، می‌تواند مفهومی ماندگار و جاودانه برای ساکنان خانه خلق کند. در جامعه‌ی امروز، به علت پیچیدگی‌های اجتماعی پدید آمده و رسوخ اندیشه‌ی مدرن در مفاهیم عمیق و سنتی زندگی، نوعی گسست و انفصال بین کالبد خانه و معنا و مفهوم زندگی پدید آمده است. هدف این مقاله بررسی مفاهیم سکونت در معماری خانه‌های سنتی ایران و مقایسه‌ی آن‌ با مفاهیم زندگی مدرن و در پی آن آسیب‌شناسی مفاهیم تحول‌یافته‌ی زندگی امروز و ارائه‌ی چند رهنمود از مفاهیم سکونت سنتی است. مسکن اسلامی علاوه بر پاسخ‌گویی به نیازهای مادی، عهده‌دار برقراری آرامش معنوی و بستر پاسخگویی به نیازهای روحی انسان، چون تفکر، عبادت و آرامش قلب نیز بوده است، اما برخی نگرش‌های سوء و عوامل مخرب، سکونت امروز را دستخوش تغییر قرار داده و به تبع آن شاهد افول ارزش‌ها و تضعیف مفاهیم والای سکونت هستیم. در این مقاله برخی از این عوامل و تبعات منفی آنها شناسایی و تحلیل شده است که از آن‌ جمله می‌توان به تضعیف اصالت و هویت مسکن، فقدان آرامش روحی و روانی، کاهش حرمت و امنیت و شکل‌گیری نگرش اقتصادی به جای نگاه ارزشی به مسکن اشاره کرد. نتیجه اینکه با تامل و تعمق در روش زندگی و توجه به سازوکار سکونت اسلامی و همین‌طور بازنگری در برنامه‌ریزی و طراحی مسکن از طریق الزام طراحان در تبعیت از اصول معماری و شهرسازی اسلامی و اصلاح نظام آموزش معماری می‌توان موجبات احیای مجدد مفاهیم سکونت اسلامی در مسکن امروز را فراهم آورد.