مطالعۀ تغییرات ماهیانه در فرآیند اسپرمانوژنز سوسمار Laudakia nupta ساکن منطقۀ زاگرس

چکیده در این بررسی، ویژگی­های تشریحی و بافت­شناسی بیضه و لوله‎های منی­ساز در دورۀ پس از زمستان خوابی در سوسمار لوداکیا نوپتا ساکن شمال استان لرستان در رشته کوه زاگرس مورد تحقیق قرار گرفت. برای این منظور نمونه­های سوسمار نر در طول ماه‎های فروردین تا شهریور برای مدت دو سال متوالی از منطقۀ مطالعاتی جمع آوری و در آزمایشگاه ،غدد تناسلی از نمونه­ها خارج و برای مطالعات بافت­شناسی از مراحل تثبیت، آبگیری، شفاف‏سازی، آغشته‏سازی و قالب­گیری عبور داده شدند. با کمک میکروتوم دوار برش‎های سریالی تهیه و با روش هماتوکسیلین- ائوزین رنگ‎آمیزی گردیدند. مقاطع تهیه شده در نهایت بوسیلة میکروسکوپ نوری مورد بررسی­های کمی و کیفی قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که در طول ماه‎های فروردین تا شهریور قطر لوله‎های منی­سار و ضخامت اپی­تلیوم زایای این لوله‎ها کاهش پیدا می‏کند. به علاوه در فاصلۀ ماه‎های فروردین تا اردیبهشت سلول‎های تناسلی در حال پشت سر گذراندن مرحلۀ میوز یا بالغ شدن هستند و هنوز اسپرماتوزوئیدی در لوله‎ها مشاهده نمی­شود. در طول ماه‏های خرداد و تیر اوج فعالیت اسپرماتوژنیک اتفاق می‎افتد و اسپرماتوزوئیدهای بالغ به داخل لومن لوله‎ها آزاد می‏شوند. در طی ماه‎های مرداد تا شهریور تولید اسپرم متوقف و روند کاهشی در لوله‎ها شروع می‎گردد. به طور کلی این تحقیق مشخص کرد که در این گونه اسپرماتوژنز از نوع وابسته بوده و اوج فعالیت اسپرماتوژنیک زمانی است که طول روزها بلند و درجه حرارت محیط بالا است و در منطقۀ مطالعاتی این اوج با ماه‎های خرداد و تیر مصادف می­گردد.