مطالعه کیفی قابلیت بازگشت‌پذیری پوشش گیاهی در پاسخ به تغییرات بلند مدت بارش (مطالعه موردی: بخشی از حوضه آبریز نمکزار خواف، استان خراسان جنوبی)

پوشش گیاهی از مهم‌ترین اجزاء حیاتی اکوسیستم به شمار می‌آید که تحت تأثیر عوامل محیطی، همواره در حال سازگاری یا تغییر به سمت تعادل نهایی است. یکی از نشانه‌های سلامت اکوسیستم، قابلیّت بازگشت‌پذیری پوشش گیاهی پس از رفع آشفتگی‌‌های محیطی است. هرچند پوشش گیاهی مناطق خشک و نیمه‌خشک، روش‌های متفاوتی برای مقابله با نیروهای مخرّب دارد؛ امّا تداوم این عوامل می‌تواند این قابلیّت را مختل سازد. نتیجة چنین وضعیّتی بیماری و در نهایت تخریب اکوسیستم خواهد بود؛ بنابراین، آشکار‌سازی، پیش‌بینی تغییرات بلند‌مدّت اکوسیستم و مدیریت چنین تغییراتی از اهمّیّت زیادی برخوردار است. این پژوهش، در حوضة آبریز نمکزار‌خواف در شمال شرق استان خراسان جنوبی با هدف مطالعه و تعیین کیفی قابلیّت بازگشت‌پذیری اکوسیستم و عکس‌العمل پوشش گیاهی طبیعی به تغییرات شدید بارندگی بلند‌مدّت و خشکسالی به عنوان آشفتگی‌‌ محیطی انجام پذیرفت. به همین منظور، ابتدا استاندارد‌سازی بارش سالانه در طول بازة زمانی سی ساله و تعیین مدّت و شدّت دوره‌های خشک، تر و نرمال با روش شاخصاستاندارد بارش (اس.پی.آی) انجام گرفت و سپس بازگشت‌پذیری اکولوژیکی پوشش گیاهی بر مبنای ترسیم پلات میانگین - واریانس شاخص ان.دی.وی.آی تغییر یافته (تی.ان.دی.وی.آی) به صورت کیفی مورد مطالعه قرار گرفت. این تغییرات، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست در فصل رشد نهایی پوشش محدودة مطالعه بررسی شد. نتایج، نشان‌دهندة قابلیّت بازگشت‌پذیری و ترمیم پوشش گیاهی مستقردر محدودة مورد مطالعه پس از رفع خشکسالی‌های شدید تا متوسّط است. بر اساس نتایج این مطالعه، سلامت اکوسیستم محدودة مورد مطالعه بر اساس قابلیّت بازگشت‌پذیری پوشش گیاهی، با وجود قرارگرفتن در اقلیم خشک و مواجهه با خشکسالی‌های شدید با تداوم دو سال و کاهش بارندگی نسبت به میانگین به مدّت 6 سال متوالی مورد تأیید قرار گرفت.