مصدر، اسم مصدر و حاصل مصدر از دیدگاه سرنمون رده‌شناختی

در دستورهای سنتی زبان فارسی در کنار مصدر، دو مقولة اسم مصدر و حاصل مصدر نیز مطرح شده‌اند. اختلاف نظرهای زیادی در مورد تعلق مصدر به فعل یا اسم در میان دستورنویسان و زبان­شناسان وجود دارد. در مورد اسم مصدر و حاصل مصدر نیز دیدگاه‌های متفاوتی به چشم می‌خورد. در این مقاله این مقوله‌ها بر اساس سرنمون رده‌شناختی مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. بر اساس رویکرد کرافت (2003) طبقة معنایی واژگان به تنهایی قادر به تعیین مقولة واژگانی کلمات به صورت بین‌زبانی نیست و علاوه بر آن نقش کنش گزاره‌ای نیز باید در نظر گرفته شود. در این تحقیق نشان داده می‌شود که مصدر از نظر داشتن کنش گزاره‌ای  ارجاع  مانند اسم است، اما از نظر طبقة معنایی به فعل شباهت دارد. اسم مصدر نیز از این نظر مانند مصدر است، اما ویژگی‌های اسمی بیشتری دارد. آنچه به عنوان حاصل مصدر در دستور سنتی مطرح است هیچ ارتباطی با طبقة معنایی مصدر و اسم مصدر یعنی کنش ندارد. نتیجة این پژوهش این است که در کنار سه مقولة واژگانی اسم، فعل و صفت مقوله‌های دیگری وجود دارد که از نظر طبقة معنایی و کنش گزاره‌ای ترکیبی از ویژگی‌های مربوط به این سه مقوله تلقی می‌شوند. این مقاله نشان می‌دهد که رویکرد سرنمون رده‌شناختی کرافت یک فضای مفهومی جهانی را به دست می‌دهد که بر همة زبان‌ها قابل اعمال است. با این وجود ترکیب‌های غیر سرنمون طبقة معنایی و کنش گزاره‌ای گاهی بیش از یک مقوله را در زبان‌های خاص در خود جای می‌دهند. نقشة معنایی مورد نظر کرافت قادر به تمایز مصدر و اسم مصدر در زبان فارسی نیست، زیرا این دو مقوله دارای مؤلفه‌های مشترکی هستند.  در چنین مواردی با استفاده از معیارهای صوری و نقشی می‌توان این مقوله‌ها را متمایز نمود. این تحقیق نشان می‌دهد که بزرگترین ضعف سرنمون رده‌شناختی کرافت این است که فضای مفهومی مقوله‌های واژگانی را به دو بخش یعنی نقاط بی‌نشان  و نقاط حاشیه‌ای تقسیم می‌کند و قادر نیست معیاری را برای درجه بندی میزان بی‌نشان بودن یا حاشیه‌ای بودن به دست دهد.