مدل‌سازی برهمکنش دزهای علف‌کش و کود نیتروژن بر تولید زیست‌توده گیاه زراعی و علف‌های هرز در تداخل چندگانه گندم- گونه‌های علف‌هرز

چکیده سابقه و هدف: درک برهمکنش بین رقابت گیاه زراعی- علف‌های هرز و دز علف‌کش در بسیاری موارد ممکن است به توصیه کاهش مصرف یک علف‌کش منتج شود که هم از نظر زیست‌محیطی و هم از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. کود نیتروژن نیز هم از طریق تغییر تراکم و زیست‌توده علف‌های هرز بر تعادل رقابتی بین گیاهان مؤثر است و هم از نهاده‌هایی است که خود باعث آلودگی محیط‌زیست می‌شود. ازاین‌رو، ارزیابی برهمکنش دز علف‌کش و مصرف کود نیتروژن جهت مدیریت مناسب علف‌های هرز و دستیابی به عملکرد اقتصادی قابل‌قبول همراه با کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی ضروری به نظر می‌رسد. مواد و روش‌ها: آزمایش مزرعه‌ای به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان انجام شد. کود نیتروژن شامل پنج سطح صفر، 50، 100، 200 و 350 کیلوگرم اوره در هکتار به‌عنوان کرت اصلی و دز علف‌کش "یدوسولفورون سدیم + مزوسولفورون + مفن‌پایر دی‌اتیل" در شش سطح صفر، 2/0، 4/0، 6/0، 8/0 و 1 برابر دز توصیه‌شده (5/1 لیتر در هکتار) به‌عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. نیمی از کود نیتروژن به‌صورت پیش‌کاشت و نیم دیگر در اواسط مرحله پنجه‌زنی گندم توزیع شد. چهار هفته پس از سم‌پاشی (اواخر مرحله پنجه‌زنی گندم)، نمونه‌برداری تخریبی با استفاده از کادری با مساحت 25/0 متر مربع از چهار نقطه از هر کرت آزمایشی انجام شد. مجموع زیست‌توده علف‌های هرز و گندم در هر کرت پس از سه روز قرار دادن در آونی با دمای 80 درجه سانتی‌گراد توزین شد. یافته‌ها: پاسخ زیست‌توده علف‌های هرز و گندم به دز علف‌کش به ترتیب با مدل‌های دز-پاسخ و سیگموئید توصیف شد و در واکنش به افزایش مصرف کود نیتروژن توسعه یافت. بر مبنای مدل ترکیبی، دز مورد نیاز برای کاهش زیست‌توده علف‌های هرز به کمتر از 50 گرم در متر مربع با مصرف 140، 210 و 300 کیلوگرم در هکتار کود اوره به ترتیب 100، 85 و 60 درصد دز توصیه شده پیش‌بینی شد. همچنین، دستیابی به حدود 700 گرم زیست‌توده‌ گندم در متر مربع با کاربرد 230 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار به همراه 100 درصد دز توصیه شده علف‌کش یا کاربرد 270 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و 60 درصد دز توصیه شده علف‌کش و یا کاربرد 350 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار با 40 درصد دز توصیه شده علف‌کش ممکن بود. نتیجه‌گیری: افزایش توان رقابتی علف‌های هرز در پاسخ به افزایش مصرف نیتروژن به افت بیشتر زیست‌توده گندم در سطوح بالاتر مصرف کود منتج شد. کاربرد علف‌کش در سطوح بالاتر مصرف کود که توان رقابتی علف‌های هرز در این شرایط بسیار بیشتر از سطوح کم مصرف کود بود، با افزایش بیشتری در زیست‌توده گندم همراه بود. افزایش نگرانی‌های زیست‌محیطی منجر به توسعه نظام‌های زراعی با ورودی کم (مصرف کم کود و علف‌کش) شده است. بااین‌حال، نتایج ما نشان داد که علف‌های هرزی که در سطوح کم نیتروژن رشد کردند نسبت به علف‌کش مورد ارزیابی بسیار متحمل‌تر از بوته‌های رشد یافته در سطوح بالاتر مصرف کود بودند.