ماهیت و فلسفه خلاصه نویسی در فرهنگ اسلامی

اهمیت چشم ناپوشیدنی خلاصه‌نویسی، به منزله یکی از انواع بسیار مهم نوشته‌های مسلمانان در طول تاریخ اسلامی، از طریق بررسی قدمت آنها و نیز اعتباری که متفکران اسلامی برای این نوع نوشته‌ها قائل‌ شده‌اند و بالاخره از رهگذر فواید این گونه از آثار قابل پیگیری است. بررسی علل رویکرد مسلمانان به خلاصه نویسی، فایده شناسی و آسیب‌ شناسی این‌گونه از نوشته‌ها بر عهده این تحقیق است. در این بررسی، به علل مختلف این رویکرد، از جمله نیاز به تهیه کتاب های کوتاه آموزشی و درسی برای دانشجویان مسلمان اشاره شده، همچنین از دخالت و اراده حاکمان برای تلخیص برخی از آثار و نیز از پیشقدم شدن خود صاحبان آثار اصلی در راه تلخیص آثار خودنوشت، از بیم تلخیص احتمالی آثار خویش به دست افراد نااهل سخن به میان آمده است. در آسیب شناسی این نوع از نوشته‌ها، صرف نظر از اشاره به عدم وحدت رویه خلاصه‌نویسان و دخالت داده شدن گرایش‌های فکری و مذهبی در حذف یا ابقای مطلبی در حین تلخیص، ایجاز مخل در فرایند خلاصه‌نویسی که خود مقتضی شرح نویسی بر اینگونه از آثار  گرفتار آمدن نویسندگان در چرخه افراط و تفریط می‌شده، محل توجه قرار گرفته