مالیات سبز عاملی فراموش‌شده در برنامه‌ریزی صنعتی ایران

تولیدات صنعتی و رشد آن به ‌‌‌‌تنهایی به‌منزلۀ معیاری برای سنجش عملکرد بخش صنعت در هر مقطع یا دورۀ زمانی قلمداد می‌شود، اما نمی‌تواند متغیر اساسی برای سنجش عملکرد این بخش در نظر گرفته شود، زیرا این عامل بدون توجه به عوامل زیست‌محیطی، حتی در پاره‌ای از موارد می‌تواند عملکرد مورد نظر را تحت تأثیر قرار دهد. بر این اساس، نمی‌توان و نباید تولید بیشتر، خصوصاً در برخی صنایع، به قیمت تخریب محیط‌زیست صورت پذیرد. این در حالی است که قانون اساسی ج.ا.ا. نیز آن دسته از فعالیت‌های‏ اقتصادی‏ را که‏ با آلودگی‏ محیط‌زیست‏ یا تخریب‏ جبران‌ناپذیر‏ آن‏ در ارتباط است ممنوع‏ دانسته است. مطابق اصل پنجاهم این قانون در جمهوری‏ اسلامی‏ ایران، حفاظت‏ از محیط‌زیست‏ که‏ نسل‏ امروز و نسل‌های‏ بعد باید در آن‏ حیات‏ اجتماعی‏ رو به‏ رشدی‏ داشته‏ باشند، وظیفۀ‏ عمومی‏ تلقی‏ شده است. همچنین، به این موضوع در سند چشم‌انداز بیست سالۀ ایران نیز توجه و بر اساس این سند، برخورداری از محیط‌زیست سالم به‌منزلۀ حق همگانی مطرح شده است. علاوه بر موارد مذکور، موضوع محیط‌زیست و مصادیق آن در قوانین برنامۀ توسعۀ اقتصادی کشور نیز مورد توجه بوده و برای مثال، برنامۀ سوم را می‌توان در حکم نقطۀ عطفی در زمینۀ توجه به محیط‌زیست تلقی کرد، زیرا در این قانون به مسائل محیط‌زیست فصلی جداگانه اختصاص داده شده است. از این رو، این مقاله می‌کوشد با تقسیم تولیدات صنعتی بر حسب میزان آلایندگی تحمیل‌شده به محیط‌زیست و سنجش سودآوری آن‌ها، ارتباط این دو را بررسی کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در تمامی موارد، سودآوری تولیدات صنعتی آلاینده به مراتب و به صورت معنی‌داری بیش از این میزان در صنایع پاک است. از این رو، برتری عملکرد چنین بنگاه‌هایی را نمی‌توان فقط با معیار سودآوری سنجش کرد. بر این اساس و از حیث سیاست‌گذاری، لازم است با به کارگیری مالیات سبز، که به نظر می‌رسد عامل فراموش‌شده در برنامه‌ریزی‌های صنعتی ایران باشد، تمهیدات لازم برای جلوگیری از تخریب محیط‌زیست فراهم شود.