فیس‌بوک و رفتار انتخاباتی (مطالعه انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1392 ایران)

چکیده این پژوهش چگونگی تأثیر عضویت افراد در فیس‌بوک را بر رفتار رأی‌دهی آن‌ها در انتخابات ریاست جمهوری سال 1392 مطالعه می‌کند. روش تحقیق، کیفی است، برای جمع‌آوری داده‌ها از اتنوگرافی مجازی و تکنیک‌های مشاهده و مصاحبه عمیق و همچنین برای تحلیل داده‌ها از تحلیل تماتیک استفاده شده است. بنابر یافته‌های این پژوهش تابوبودن مشارکت در انتخابات 92 به‌عنوان اولین انتخابات ریاست‌جمهوری بعد از انتخابات و حوادث سال 88، نبود فضای تبادل نظر به‌جز فیس‌بوک و همچنین قرارداشتن فیس‌بوک در جایگاه فضایی در برابر رسانه‌های رسمی از دلایل چرایی تأثیرگذاری آن بر تغییر نظر انتخاباتی کاربران از عدم مشارکت به مشارکت است. دلایلی که به وضعیت سیاسی ایران، وضعیت انتخابات ریاست‌جمهوری 92 و نیز فیلتر بودن فیس‌بوک برمی‌گردد. همچنین براساس این یافته‌ها اطلاع از نظرات گوناگون کاربران و شخصیت‌های سیاسی، تکرار و بازتکرار محتواهای بسیج‌کننده و انتشار موضع افراد غیرسیاسی مشهور، از مکانیسم‌های چگونگی تأثیرگذاری فیس‌بوک بر تغییر نظر انتخاباتی و سپس رفتار رأی‌دهی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که نخست، مطالعه تأثیر «سایت‌های شبکه اجتماعی» مانند فیس‌بوک بر مشارکت سیاسی بدون توجه به وضعیت خاص سیاسی و موقعیت این شبکه‌ها در ایران امکان‌پذیر نیست. دوم، بحث‌های سیاسی شاید منجر به افزایش اطلاعات و انگیزه سیاسی شوند، اما به ناچار منجر به تغییر رفتار انتخاباتی نمی‌شوند. سوم، نمی‌توان از مشارکت سیاسی به‌طورکلی سخن گفت، چراکه مشارکت سیاسی مفهوم گسترده‌ای است که مشارکت انتخاباتی یکی از انوع آن است. چه بسا، عدم مشارکت انتخاباتی را نیز باید گونه‌ای مشارکت سیاسی سلبی در ایران به‌حساب آورد.