فروکاهش تقریرهای ملاصدرا از رابطة خودشناسی و خداشناسی

ملاصدرا در آثار مختلف خود تقریرات مختلفی از رابطة شناخت خداوند و شناخت نفس ارائه کرده است. بنا بر احصای انجام‌شده تعداد این تقریرها به ده تقریر بالغ می‌شود که عبارت‌اند از: تقریر مثال و صورت، تقریر انسان کامل، تقریر لُبّ لُبّ قشر انسانی، تقریر عبودیت، تقریر تجرد نفس، تقریر لا مؤثر فی الوجود الاّ الله، تقریر عقل اول، تقریر سیر تکاملی انسان، تقریر شناخت عالَم و تقریر وجود رابط. نخست، به نظر می‌رسد این تقریرات بیان‌های مستقل از یکدیگر در تفسیر عبارت «من عرف نفسه عرف ربه» باشد. با بررسی این تقریرات از جنبة حضوری یا حصولی‌بودن شناخت و همچنین یگانگی یا دوگانگی شناخت نفس و شناخت خداوند، این ده تقریر به تقریر وجود رابط بازمی‌گردد. بنابراین، این تقریرات که در ابتدا غیرمرتبط با یکدیگر به نظر می‌رسند، با بررسی انجام‌شده، در واقع بیان‌گر وجوه مختلف از یک تقریر خواهند بود.