فرایند تهیۀ برنامه‌های توسعۀ شهری و تبیین انواع مغالطه در زمان پاسخگویی به افکار عمومی؛ نمونۀ موردی: کارگاه‌های ایسنا در نقد طرح جامع تهران

بیان مسئله: این مقاله با توجه به انتشار کتاب «نقد و بررسی طرح جامع تهران 86» از سوی پژوهشکدۀ نظر تهیه شده است. در حال حاضر حدود 10 سال از تصویب طرح جامع تهران می‌گذرد. مرور تلاش تعدادی از استادان دانشگاه در جهت تهیۀ طرح جامع، که با حمایت گروهی از متخصصان همراه شد و به تشکیل جلسات مناظره در خبرگزاری ایسنا منجر شد، مثال مناسبی برای ارزیابی جایگاه نظر کارشناسی در روند تهیۀ طرح‌های توسعۀ شهری در ایران است. این مقاله، به‌خصوص بر روی «نحوۀ پاسخ‌گویی» تهیه‌کنندگان طرح جامع تهران (مشاور و کارفرما) در دفاع از طرح متمرکز است و تلاش بر این نکته بوده که نشان دهد چگونه انواع مغالطه در این پاسخ‌ها قابل تشخیص و تبیین است. تشریح این بحث احتمالاً می‌تواند کمک کند تا در آینده، زمانی که برنامه‌ریزان شهری در مقام پاسخ‌گویی نسبت به تولیدات خود هستند، بیشتر احساس مسئولیت کنند و به نقد پاسخ گویند، یا واقعاً برای رفع نقص مورد اشارۀ منتقدان تلاش کنند.هدف: هدف این پژوهش تبیین انواع مغالطه در زمان پاسخگویی مسئولان تهیۀ طرح جامع تهران به منتقدان است.روش پژوهش: روش تحقیق در این مطالعه، روش تحلیل گفتمان است. بر این اساس، مباحث 9 کارگاه مناظرۀ ایسنا بازخوانی شده و به‌ویژه پاسخ‌های تهیه‌کنندگان طرح جامع بررسی و در انطباق با چارچوب نظری، برگرفته از آرای «آرتور شوپنهاور» دربارۀ انواع مغالطه، دسته‌بندی شده‌اند.نتیجه‌گیری: یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد که می‌توان سه دستۀ کلی از پاسخ نسبت به انتقادات ارائه داد. دستۀ اول از پاسخ‌ها، ضمن پذیرش برخی انتقادات، اشاره می‌کند که از آنجا که این انتقادات به پروژه‌های پیشین هم وارد بوده‌ است، نمی‌توان آنها را در این طرح هم اصلاح کرد. دستۀ دوم از پاسخ‌ها، به جای پاسخ به نقد، با بیانی مبهم، تلاش به متهم‌کردن منتقدان می‌کند. دستۀ سوم نیز، به منتقدان پیشنهاد مشارکت می‌دهد. پیشنهاد وسوسه‌انگیزی که منتقد را به سکوت وا می‌دارد. نکتۀ مشترک در هر سه روش این است که تلاشی برای رفع نقص یا پاسخگویی به نقدها ندارند.