فانتزی شاه قهرمان ملی، قهرمان دینی: شیوه‌ای برای برقراری ارتباط با دربار در شعر مدیحه‌سرایان قرن پنجم و ششم

اکثر قریب به اتفاق مدیحه‌پردازان قرن پنجم و ششم در توصیف ممدوح پیرو فانتزی شاه قهرمان ملی، قهرمان دینی هستند. این فانتزی که نتیجة تلاقی سمبلیک شخصیت‌های ملی و دینی علی‌الخصوص تلاقی سمبلیک شخصیت‌هایی چون رستم و حیدر (ع) است دست‌مایة توصیف ممدوح به انحا و طرق مختلف شده است. این جهانبینی ایده‌آلیستی که در ایران با شروع نهضت‌های ملی از جمله نهضت شعوبیه و همچنین با افزایش گرایش‌های شیعی شکل گرفت در مدیحه‌های شاعران قرن پنجم و ششم شالودة توصیف حالات شاه -که در گفتمان خلیفه‌اللّهی و ظل‌اللّهی مرکز امور و مرجع صدور بود- قرار گرفت و فانتزی مشترکی را در شعر مدحی پدید آورد. در این مقاله با در نظر داشتن روش نقد زمینة فانتزی که ابزاری کارآمد برای بررسی ارتباط‌های انسانی است و با تکیه بر بررسی محوریت و بسامد مضامین مشترک میان شاعران این عهد نشان می‌دهیم که اندیشه‌ها و رویکردهای مشترک شاعران قرن پنجم و ششم بر مدیحه‌های این دوران چه تأثیری داشته و چه زمینه‌های مشترکی را میان آنها ظاهر کرده است. چنین تحلیلی نشان می‌دهد که فانتزی مشترک شاعران این عصر چه شیوه‌های ارتباطی‌ای را پدید آورده و این شیوه‌های ارتباطی تحت تأثیر چه تلاقی‌ سمبلیکی هستند.