غیرجنبش‌های اجتماعی؛ الگویی نظری برای تبیین کنش انقلابی مردم مصر

تحولات سیاسی و اجتماعی اخیر خاورمیانه، به‌ویژه جامعه مصر به دلیل ظرفیت بالای پژوهشی و نظری آن از جذابیت ویژه‌ای برخوردار است. در رویدادهای سال 2011 مصر، انسداد سیاسی موجود در این کشور باعث شد تا نیروهای مخالف دولت از میان اشکال مختلف اعتراض اجتماعی، نوعی از مبارزه را در پیش گیرند که در برابر سرکوب دولت آسیب‌پذیری کمتری داشته باشد. آصف بیات این نوع کنش ورزی و اعتراض را «غیرجنبش­های اجتماعی» می نامد، رویکردی که عمدتاً متأثر از دیدگاه‌های مدرنیست­های متأخر، پساساختارگرایانی مانند فوکو و نظریه­پردازان جنبش­های جدید اجتماعی است. نکته حائز اهمیت در بحث غیر­جنبش­ها این است که با ارائه چهارچوب جدیدی از کنش­ورزی اجتماعی، اپوزیسیون مصر را در برابر قدرت دولت مقاوم ساخته، با ویژگی­هایی که به چهارچوب و نوع مبارزات نیروهای اجتماعی و سیاسی مصر بخشید، دولت مصر را در سرکوب مخالفان خود ناتوان کرد؛ بنابراین،‌ پرسش اصلی پژوهش این است که غیرجنبش­های اجتماعی چیست و چه نقش و جایگاهی در مبارزات و عملکرد اپوزیسیون مصر در رویارویی و مبارزه با حکومت خودکامه حسنی مبارک داشت؟ در پاسخ به این پرسش، تلاش می­گردد با بسط نظریه آصف بیات، جایگاه و نقش «غیر­جنبش­ اجتماعی» به‌مثابه «سیاست حضور» را در تحولات سیاسی- اجتماعی منتهی به انقلاب 2011 مصر تبیین گردد.