عمران از دیدگاه ابن خلدون

ابن خلدون با نگرشی تحولی جامعه انسانی را از مراحل زندگی ابتدایی و بادیه ­نشینی تا اوج تمدن شهری مورد کاوش قرار می­ دهد. از دیدگاه وی، عمران بشری در مراحل مختلف از پیدایش تا توسعه و تکامل دو شکل مشخص به خود می ­گیرد: بادیه نشینی، شهرنشینی. وی برای این دو نوع اجتماع خصوصیات ناب و خالص ذکر می­ کند که ممکن است در واقعیت امر به تمام و کمال تحقق نداشته باشد. بنابراین همان طور که ماکس وبر انواع متعالی را انتزاعاتی اغراق آمیز نسبت به اصل واقعیت تلقی می ­کند. ابن خلدون نیز با توجه به متن واقعیت زمان خویش و سیر تاریخ گذشته به بررسی عمران بادیه ­نشینی و شهرنشینی می­ پردازد. به اعتقاد وی اجتماع ساده و بسیط بادیه­ نشینی در اثر همبستگی و تلاش گروهی وضعیت خویش را بهبود می ­بخشد و جهت تأمین آسایش و رفاه به سوی شهر روی می­ آورد. زندگی پیچیده شهری تنوع مشاغل و تعدد ابزار و وسایل ارضای نیازهای تجملی، تمایز خاصی به اجتماعی شهری می­ دهد.