علل سیاسی- نظامی دگرگونی زمین‌داری و اقتصاد کشاورزی خوارزمشاهان

کشاورزی یکی از پایه‌های اصلی ساختار اقتصادی جامعة ایران در دورة اسلامی بوده است؛ لذا اقدامات حکومت‌ها در زمینة کشاورزی و ایجاد ثبات و امنیت بر کار کشاورزی و بهبود آن تأثیر داشت. باتوجه‌به نقش نظام سیاسی در حیات کشاورزی جامعة ایران، بررسی سیاست‌های حکومت‌ها و رویکردهای آ‌نها در قبال اقتصاد کشاورزی حائز اهمیت است. سلسلة ترک­نژاد خوارزمشاهی (491-628ق) با شکست سلجوقیان (429-590ق) موفق شد قدرت را در ایران به­دست­گیرد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و برمبنای منابع، پاسخ­گوی این سؤال است که علل سیاسی- نظامی دگرگونی زمین‌داری و اقتصاد کشاورزی خوارزمشاهان چه بوده است.؟ یافته‌ها حاکی از آن است که سلاطین خوارزمشاهی سیاست‌هایی را تا زمان تکش خوارزمشاه درتقویت کشاورزی درپیش­گرفتند، اما از روزگار تکش و محمد خوارزمشاه سیاست کلان اقتصادی آنها در واگذاری زمین‌های کشاورزی تحت عنوان اقطاع به امرای ارتش بود. این سیاست به علت رفتار سودجویانة مقطعان در مناطق اقطاعی، رقابت‌های سیاسی سلاطین خوارزمشاهی بر سر تصرف مناطق مختلف و نیاز به استخدام بیشتر ترکان و به‌تبع آن اعطای زمین‌های بیشتر به امرای سپاه و در نتیجه، تناقض و تصادم شیوة تولید دامداری به سبک ترکان کوچ­رو با شیوة تولید کشاورزی رایج در جامعة روستایی خوارزم، سبب شد اقتصاد کشاورزی خوارزم در این دورة خاص زوال یابد.