عرصه های فضایی تبلور تعاملات اجتماعی در کالبد شهر ایرانی؛ قبل و بعد از اسلام

عرصه­های تعاملات اجتماعی از موضوعات مهم در حوزه شهرسازی اند که به مثابه بستری مناسب برای پاسخ به نیاز اجتماعی انسان در برقراری روابط متقابل نقش ایفا می­کنند. این عرصه­ها در تاریخ شهرسازی ایران جایگاه مهمی داشته که با وقوع تحولات شهری از 1300 شمسی دچار اضمحلال گردیده اند و از همین منظر بازگرداندن موقعیت تأثیرگذار آن­ها به حیات شهر ایرانی مهم است. بر این اساس مسئله تحقیق عبارتست از اینکه عرصه­های تعاملات اجتماعی در شهر ایرانی چه هدفی را جهت برقراری روابط اجتماعی دنبال می­نموده اند؟ روش مورد استفاده تحقیق، توصیفی- تحلیلی و کیفی با کمک مطالعه اسناد ثانویه تاریخی بوده که در سه مرحله پیوسته، از تحلیل توصیفی- استنتاجی، تحلیل محتوا و شیوه سنتز استقرایی بهره برده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که تنوعی از عرصه­های فضایی در شهر ایرانی به نیاز اجتماعی انسان پاسخ می­داده اند که از آن­جمله می­توان به آتشگاه، مسجد، مدرسه، میدان، و بازار در ادوار قبل و بعد از اسلام اشاره نمود. همچنین در شهر ایرانی وجوه اشتراکی از اصول متضمن شکل­گیری تعاملات اجتماعی در هر دو دوره زمانی موجود بوده که ویژگی اصلی و مشترک در همه آن­ها، وابسته بودن فضا و درنتیجه کالبد، به کارکرد اجتماعی خاص می­باشد. نهایتاً در پاسخ به مسئله تحقیق می­توان گفت که در شهر ایرانی، عرصه­های تعاملات اجتماعی به مثابه ابزاری هستند که متأثر از ویژگی­های اجتماعی- فرهنگی جامعه به صورت­های متنوع کالبدی تبلور فضایی می­یافته و درواقع یک نقش کارکردی و هدفمند به خود می­گرفته اند.