طرح‌های نظامی و راه سازی روسیه تزاری در ایران

در سده‌های اخیر، برقراری و حفظ مناسبات با روسیه، به­عنوان قدرتی بزرگ در همسایگی ایران، جایگاهی ویژه در سیاست خارجی ایران داشته است. بررغم طبیعت چندوجهی روابط بین این دو کشور، توسعه‌طلبی، تهدیدات نظامی و مداخلات روسیه همواره یکی از موجبات نگرانی ایران بوده است. مقاله کنونی ترجمه و بررسی سندی سرّی درباره بخشی از طرح‌های نظامی روسیه در ایران است که در 1909م به دست عوامل اطلاعاتی بریتانیا افتاد. بررسی این طرح در بستر طرح­های نظامیِ منسوب به روسیه، برای توسعه­طلبی در قلمرو ایران و نیز به­خطر انداختن منافع بریتانیا در هندوستان، افزون بر نشان­دادن برنامه پیشروی روسیه به سوی خلیج فارس در1907، آشکار می­سازد که در سرمایه­گذاری سنت پترزبورگ در طرح‌های راه­سازی در ایران، اهداف نظامی جایگاهی ویژه داشت؛ دیگر آن که با انعقاد توافقنامه 1907 روسیه- بریتانیا، نقشه جنگی مذکور که اساسا علیه منافع بریتانیا بود، در عمل در جنگ جهانی اول برضد ملیون ایران و قدرت­های مرکزی به­کار گرفته شد.